ایران هراسی

اسرائیل و ایران همواره به‌عنوان دشمنان قسم خورده به تصویر کشیده می‌شوند که درگیر جنگی بی‌انتها هستند که پیامدهای مشخصی برای آن‌ها دارد. کتاب ایران‌هراسی نگاهی جدید از این درگیری ارائه می‌دهد. نویسنده که بیش از هر چیز نگران درک اسرائیلی‌ها از ایران است، از تحلیل‌های ژئوپلیتیکی بسیار رایج عقب‌نشینی می‌کند تا نشان دهد که این درگیری به همان اندازه که محصول مسیرهای فرهنگی مشترک و تاریخ‌های درهم تنیده است، حاصل دغدغه‌های استراتژیک و تفاوت‌های سیاسی است. رام، فرضیات رایج اسرائیل دربارهٔ ایران را بررسی می‌کند تا ببیند چگونه این پیش‌داوری‌ها در هویت یهودی چه نقشی دارد. او با استناد به منابع مختلف سیاسی، فرهنگی و دانشگاهی به این نتیجه می‌رسد که ترس از ایران در حوزه عمومی اسرائیل عمدتاً پیش‌بینی تهدیدات داخلی برای نظام قوم‌سالاری غالب اسرائیل است. وی در عین حال این ترس‌ها را در رابطه با استفاده دولت یهود از خشونت در سرزمین‌های فلسطین و لبنان در جهان پس از 11 سپتامبر را بررسی می‌کند.

رام، از تغییر برداشت اسرائیل از ایرانِ قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تحلیلی تاریخی ارائه می‌دهد. او استدلال می‌کند که در حالی که برخی از نگرانی‌های اسرائیل درباره ایران ناشی از راهبردی مشروع است، بخش زیادی از نگرانی‌ها ناشی از بحران داخلی مدرنیته اسرائیل از اواخر دهه 1970 است. این بحران دربرگیرنده این تصور است که ایران و اسرائیل دولت‌های مشابهی هستند که با روندها و پدیده‌های مشترک در هم تنیده شده‌اند. تصوری که منجر به هراسی عمومی شده است. در پایان، رام نشان می‌دهد که درگیری بین اسرائیل و ایران ممکن است آنطور که فرض می‌شود، ضروری نباشد!

نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره کتاب ایران هراسی چیست؟

حمید دباشی، استاد ایرانی دانشگاه کلمبیا، درباره این کتاب گفته است: «یک نفر باید با شجاعت و تخیل، برای اسلام هراسی موجود در اروپا و ایالات متحده، همان کاری را انجام دهد که هگایی رام برای ایران‌هراسی در اسرائیل انجام داده است. کتاب ایران هراسی، مطالعه‌ای خلاقانه است. انعکاسی از اضطراب ذاتی در کسانی است که به مشغول ترویج ایران هراسی هستند. رام تا حد زیادی روشنگرانه‌ترین کتاب را در مورد اسرائیل فعلی و روان‌شناسی اجتماعی خیالات ترسناک خود نوشته است، در حالی که در عین حال پایه‌های نظری یک پروژه بسیار جاه‌طلبانه‌تر را گذاشته است. او در مورد توهمات خطرناکی که مردم را به وسواس می‌اندازد و واقعیت را مبهم می‌کند نوشته است. این یک بخش ضروری برای هر کسی است که به کشمکش فعلی بین جمهوری اسلامی و دولت یهود علاقه‌مند است و حتی بیشتر از آن برای کسانی که نگران سرنوشت میلیون‌ها انسان هستند.»

همچنین یهودا، از دانشگاه تل‌آویو دربارهٔ این کتاب نوشته است: «رام جسورانه مفروضات مرسوم در مورد ایران را به چالش می‌کشد و برای رد افسانه‌های اسرائیل و غرب تلاش می‌کند. اول از همه مطالعه فرهنگ اسرائیل از طریق بحث دربارهٔ ایران، این اثر کاملاً درخشان نشان می‌دهد که چگونه نگرانی‌های اسرائیل راجع‌به ایران با سلسله مراتب اجتماعی داخلی، ساختارهای سیاست در اسرائیل، مرتبط است.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در بخشی از کتاب، نویسنده مشکلات بین ایران و اسرائیل را ناشی از نگاه اشتباه اسرائیلی‌ها می‌داند و می‌نویسد: «ذهنیات اسرائیلی درباره‌ی انگیزش‌ها و عملکردهای انقلاب ایران با بازتاب دادن انواع واژگان ذهنی کهنه درباره‌ی ماهیت تیره و تار، رخنه‌ناپذیر، نامعقول و خشن فلسطینی‌ها، زمینه‌ی تاریخی قطعی سرکوب یا بی‌عدالتی را که در متن آن اقدام کرده‌اند کاملاٌ نادیده می‌انگارد و عملکردهای مبتکرانه و فی‌البداهه‌ای را که ما به وسیله‌ی آن جهان خود را پیوسته گسترش می‌دهیم از آنان دریغ می‌دارد. عملکردهای آنها صرفاً ناشی از اقتضای ماهیت فرهنگی مذهبی و ضمناً خشن خودشان دانسته می‌شود.»

رام درباره پیامد این دیدگاه می‌نویسد: «با این حال اگر نتیجه بگیریم که تعبیرات عمده‌ی اسرائیلیان درباره‌ی انقلابیون ایرانی اساساً تکرار همان مقولات کهنه درباره‌ی فلسطینی‌ها و دیگرانی بوده است، که ادوارد سعید با اشاره به تحرکات پیچیده‌ی وابستگی‌های اجتماعی و تاریخی ایده‌ها و نظریه‌های مرسوم، آن‌ها را مسلمانان سرکش نامیده است، این نتیجه‌گیری اشتباه خواهد بود. روایات اسرائیلیان درباره‌ی انقلاب و پیامدهای آن نیز بر اسرائیلیان آثار متفاوتی بر جای نهاد زیرا آنان از خود نوعی شوک یا سرگشتگی روحی بروز دادند.»

درباره نویسنده کتاب ایران هراسی

هگایی رام (Haggai Ram)، دانشیار گروه مطالعات خاورمیانه دانشگاه بن گوریون است. او  پژوهشگر اسلام معاصر و ارتباط آن با جامعه یهود به‌ویژه در ایران است.

پس از یازده سپتامبر، با تمرکز بر نگرانی‌های اغراق‌آمیز اسرائیلی‌ها درباره ایران به مطالعه و پژوهش پرداخت و نگاهش را به جامعه و فرهنگ اسرائیل معطوف کرد و بر آن شد تا منطقِ موجود در پس‌زمینه گفتمان‌های ضدایرانی در اسرائیل را که از جنس فرهنگ بود، بررسی کند. حاصل این مطالعات، انتشار دو کتاب «خواندن ایران در اسرائیل» و «اسطوره و بسیج در ایران انقلابی» بوده است.