آموختن برای فردا

کتاب «آموختن برای فردا» نوشته‌ی الوین تافلر را گروهی از مترجمان به فارسی برگردانده‌اند‌ و نشر مهرکلام آن را منتشر کرده است. الوین تافلر در کتاب «آموختن برای فردا» به نقش تعلیم و تربیت در آینده می‌پردازد. این کتاب برای کسانی که به جامعه‌شناسی و مباحثی مرتبط با تعلیم و تربیت علاقه دارند، مناسب است.
الوین تافلر، نویسنده‌ی مشهور آمریکایی که در زمینه‌های انقلاب دیجیتال و انقلاب ارتباطات آثاری پدیدآورده، نوشته‌هایی آینده‌نگرانه دارد که از این رو افکارش همیشه مورد توجه بوده و هست. به نظر تافلر «تمام آموزش، چه در نظر گرفته شده باشد و چه نباشد، آماده‌سازی برای آینده است. تا زمانی که آینده‌ای را که به آن می‌نگریم درک نکنیم، ممکن است به کسانی که آموزش می‌دهیم آسیب غم‌انگیزی وارد آوریم.» این جمله مهم اوست که آن را با حساسیت زیادی بیان می‌کند و پروژه فکری خودش را بر مبنای آن پیش برده است. تافلر در کتاب «آموختن برای فردا» با توجه به این‌که در کار آموزش و پرورش، برخورداری از الگوهای سودمند در رسیدن به اهداف تعیین‌شده جایگاه ویژه‌ای دارند، زمینه‌هایی که باید در آینده‌نگری مورد ملاحظه قرار گیرند را شرح داده است. به نظر او، برای این‌که جوانان بتوانند ارزش‌های نیک را انتخاب کنند، باید با ارزش‌های مختلف روبه‌رو شوند تا پس از ارزیابی بتوانند آگاهانه دست به انتخاب بزنند. در حالی که در روش‌های قدیمی، انتقال ارزش‌ها با سخنرانی یا فشار انجام می‌شد که راه‌هایی ناسودمند هستند. تافلر در این اثر، الگوهای آموزشی انسان‌گرایانه را مطرح می‌کند که بر مهارت‌های بین‌فردی و درون‌فردی تکیه دارند و قبل از هر چیزی بینش افراد را تقویت می‌کنند. در روش‌هایی که او به آن‌ها باور دارد، نقش معلم و خانواده‌ها در روند یادگیری و آشنایی بچه‌ها با مسئولیت‌های فردی و اجتماعی بسیار اهمیت دارد و باید گفت که آن‌ها را بخشی از روند آموزشی می‌داند. به نظر او، تمام تکنولوژی‌های پیشرفته و رایانه‌ای که مردم با آن‌ها آشنایی دارند، باید در مسیر تعلیم و تربیت مدرن به کار بیفتند و به زمینه‌ای برای خلقِ ایده‌های نو تبدیل شوند. چنان‌که او توضیح می‌دهد، آموزش و پرورش نه فقط باید شامل اطلاعاتی در مورد آینده، چگونگی ارتباط آینده با گذشته و حال، و این‌که چگونه می‌توان انتخاب‌هایی داشت که در آینده به بهترین شکل ممکن به ما یاری دهد (سه‌گانه تافلر عبارتند از شوک آینده، موج سوم، و تغییر قدرت که برای رسیدن به فهم بهتر باید مطالعه شوند) باشد بلکه باید دربردارنده‌ی آموزشِ والدین، تشویقِ استقلال‌گرایی، طرحِ پرسش درباره‌ی ارزش‌ها، آموزش مهارت‌های ارتباطی و شناساندنِ سبک زندگی باشد. درباره‌ی سه‌گانه‌ی موردنظر باید گفت که مسئله‌ی‌ اصلی، تغییر است یـعنی آن‌چه در قبال افراد و در زمانی رخ می‌دهد که کل جامعه مسیر حرکت‌ خود را به سمت چیزی جدید تغییر می‌دهد. سه‌گانه تافلر که هم وجه تحلیلی دارد و هم به بسیار از مشکلات پرداخته است، در نهایت سرشار از امید است و آینده را خوشبینانه ترسیم می‌کند. او در ارزیابیِ مسیرهایِ آموزشیِ طی‌شده در قدیم، و تا قرن بیستم، باور دارد که حرکت در راه‌های ناهموار و حتی حرکت در بیراهه، موجب شده تا میان آموزش و زندگی دره‌ای به وجود آید. این مهم‌ترین نکته در تحلیل‌های اوست که در بررسی واقعیات و نگاه به انبوهی از شکست‌ها، گرفتاری‌ها، تلخکامی‌ها و... که تحصیل‌کردگان با آن‌ها روبه‌رو بودند، مطرح می‌کند. او با تحقیقی جامع و نگاهی که به آمار دارد، به وضع ناخوشایند تعلیم و تربیت و کمبودهای آن پرداخته و کوشیده است در این اثر، توصیه‌هایی را هم برای ترمیم آسیب‌ها ارائه دهد. به نظر تافلر، نظام‌هایِ آموزشیِ معلم‌محور که از اوایل قرن بیستم به‌شدت مورد توجه قرار گرفتند، دارای نارسایی‌هایی بودند که به جای توقف با استمرار روبرو بوده و به صورت فزاینده‌ای از نقش و مسئولیت تحصیل‌کنندگان کاسته است. همچنین، تافلر که از هوادارن بازسازی اجتماعی به شمار می‌آید، مسائل اجتماعی خارج از مدرسه را بخشی از اوضاعی قلمداد می‌کند که با فعالیت‌های درون مدرسه ارتباطی تنگاتنگ دارند. بنابراین بر مدرسه مسئله‌محور تأکید دارد که میان مدرسه و جامعه شکافی در کار نباشد بلکه ارتباطی مدام برقرار باشد. به نظر او و کسانی که مانند او می‌اندیشند، مسائل و مشکلات اجتماعی باید همچون مسئله در مدرسه به بحث گذاشته شوند تا دانش‌آموزان بیاموزند که برای رفع مشکلات چه باید کرد، چگونه باید اندیشید، و در فضای اجتماعی از چه فضاهایی باید استفاده کرد تا بتوان از حجم مسائل کاست. بنابراین برای شکل ‌دادن به چنین فضایی، آموزشِ مهارت‌هایی نوین را ضروری می‌بیند که مطابق با نیازهای آینده باشند.