اسلحه میکروب و فولاد

نام کامل کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد: سرنوشت جوامع انسانی» است که در آن به بررسی علت‌های مختلف به‌ویژه علت‌های جغرافیایی در رشد تمدن‌های بشری پرداخته می‌شود. اصولا توجه به عوامل محیطی مانند جغرافیا یا خود تاریخ در اذهان عمومی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و توسعه تمدن‌ها را بیشتر ناشی از عقلانیت و... در نظر گرفته می‌شود. این کتاب به‌خاطر ایجاد نگاه جدیدی که به ما می‌دهد، درخورتوجه فراوان است که نتیجه آن دید چندجانبه‌تر به این موضوع مهم است.

نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره کتاب اسلحه میکروب و فولاد چیست؟

در ادامه نظر بعضی از خوانندگان که در گودریدز و طاقچه دیدگاه خود را ثبت کرده بودند، با هم می­خوانیم. مازیار یوسفی نظر جامعی درباره کتاب نوشته است که ما فقط بخشی از آن را که شروع و نتیجه نظرش است را می‌آوریم: «جرد دایموند، دانشمند و نویسنده آمریکایی، در کتاب اسلحه، میکروب و فولاد با دانشی که بر جغرافیا دارد، تلاش کرده است به سوال بسیار مهم علت پیشرفت برخی جوامع و مسلط شدن آن‌ها بر دیگران پاسخ دهد. دایموند برای شرح دادن دلایل خود به تاریخ پیدایش بشر از 13 هزار سال پیش پرداخته و به تدریج جلوتر آمده است. او برای پاسخ به این سوال از علوم زیادی مانند باستان‌شناسی، زیست‌شناسی، زبان‌شناسی، ژنتیک، تاریخ و جغرافیا استفاده کرده است و در پایان تفاوت امروزی بین جوامع و کشورهای مختلف را در جغرافیا و خصوصیات محیط‌زیستی آن‌ها می‌داند. او در همین حال نظریه برتری نژادی، اخلاقی، فرهنگی را رد می‌کند. شاید بتوان مزیت کتاب اسلحه، میکروب و فولاد را در زاویه دید متفاوت آن دانست و همین دلیلی کافی است برای متمایز شدن این کتاب که در نهایت خواننده علاقه‌مند را از دریچه‌ای تازه با مباحث توسعه‌ تمدن‌ها آشنا می‌کند.»

اشکان نعمت‌زاده نیز برداشت خود را از کتاب چنین می‌نویسد: «این کتاب درباره تاریخ جوامع بشری است. دایموند در این کتاب استدلال می‌کند که شکاف و اختلاف فاحش در قدرت نظامی، سیاسی و فناوری بین جوامع انسانی (کشورهای مختلف) ریشه در تفاوت‌های زیست‌محیطی و جغرافیایی دارد؛ بدین شکل که برتری محیطی باعث پیشرفت تکنولوژی و برتری تکنولوژی منجر به پیشرفت‌های بیشتری (در حوزه‌ی نظامی‌گری، اقتصاد، سیاست و به‌طور کلی تمامی عرصه‌های علوم طبیعی و انسانی) می‌شود. به عبارت دیگه برهم‌کُنش و بازخورد این دو، باعث تقویت هم و درنهایت پیشرفتی تصاعدی در همه‌ی زمینه‌هاست. البته این پیشرفت خالی از پیامدهای زیست‌محیطی نیست. مانند آلودگی‌ها و بروز پاندمی‌هایی مثل وبا در گذشته و کرونا در امروز و سال‌های اخیر.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در بخشی از کتاب شروع زندگی عادی جوامع بدون نیاز به کشتن دیگران را اولین بار به جوامع خان‌سالار ربط می‌دهد: «با ظهور جوامع خان‌سالار در حدود هفت هزار و پانصد سال پیش، مردم مجبور شدند برای اولین‌بار در تاریخ یاد بگیرند که چگونه بدون تلاش برای کشتن غریبه‌ها، به شکلی عادی و مداوم با آن‌ها مواجه شوند.»

در بخشی دیگر از کتاب نویسنده به تحلیل‌های جغرافیایی درباره از بین رفتن غول‌های استرالیایی می‌پردازد: «شخصاً نمی‌توانم به کنه این موضوع پی ببرم که چرا غول‌های استرالیائی باید از بی‌شمار خشکسالی در ده‌ها میلیون سال تاریخ استرالیا جان سالم به در برده باشند و بعد تقریبا همزمان (دست‌کم از نقطه‌نظر یک مقیاس زمانی چند میلیون ساله) دقیقا و درست مقارن با ورود انسان‌ها تصمیم گرفته باشند بمیرند. غول‌ها نه‌تنها در استرالیای مرکزی خشک بلکه همچنین در گینه نو به‌شدت مرطوب و استرالیای جنوب شرقی نیز منقرض شدند. آن‌ها بی‌استثنا در هر زیست بومی، از صحرا گرفته تا جنگل‌های بارانی سرد و جنگل‌های بارانی استوائی، منقرض شدند. از این رو به نظرم به احتمال قوی غول‌ها در واقع به دست انسان‌ها نابود شدن، هم مستقیم (با کشته شدن به خاطر تأمین غذای انسان‌ها) و هم غیرمستقیم (در نتیجه آتش‌سوزی و تغییرات زیست بومی ناشی از حضور انسان‌ها). اما صرف‌نظر از اینکه فرضیه کشتار بیش از حد درست باشد یا فرضیه تغییر اقلیم، ناپدید شدن تمام حیوانات بزرگ استرالیا / گینه نو، چنان که خواهیم دید پی‌آمدهای مهمی برای تاریخ بعدی بشر دارد. این انقراض‌ها تمامی حیوانات بزرگ وحشی را که قابلیت اهلی شدن داشتند، از بین برد و برای بومیان استرالیا و گینه نو حتی یک حیوان اهلی بوم باقی نگذاشت.»

درباره نویسنده کتاب اسلحه میکروب و فولاد

جرد دایموند ( Jared Diamond) جغرافیادان و نویسنده آمریکایی‌ست. او در سال ۱۹۳۷ در بوستون به دنیا آمد. او تحصیلات آکادمیک خود را در دانشگاه‌های هاروارد و کمبریج در رشته فیزیولوژی و بیوفیزیک غشاء گذارند و بعدها استاد دانشگاه‌های کالیفرنیا و لس‌آنجلس شد.

 او در چندین حوزه مختلف سررشته دارد و در وبسایت شخصی خود چگونگی ترکیب این توانایی‌ها و مهارت‌ها را گفته است. دوست داشتید، می‌توانید به آن سر بزنید. از کتاب‌های دیگر دایموند می‌توان به «دنیا تا دیروز»، «فروپاشی» و «شامپانزه سوم» اشاره کرد. راستی می‌توانید در تد (TED) سخنرانی او درباره سقوط تمدن‌ها را ببینید.