در کتاب «بوروکراسی» همانطور که از نامش پیداست، به معنی و مفهوم بوروکراسی پرداخته میشود. ابتدا نویسنده آن را به دو بخش bureau به معنی میز و دفتر کار و سپس پسوند cracy به معنی سالاری تقسیمبندی کرده است. نگاهی کوتاه به ادبیات قرن نوزدهم نشان میدهد که چطور رفتهرفته از نگاهی فردگرایانه به سمت اندیشههای جمعگرایانه و عدالتمحور سوق پیدا کردهایم. «بالزاک» با اندیشهای واقعگرایانه در این اثرش یعنی «کتاب بوروکراسی» به انسان اجتماعی پرداخته است.
«انوره دوبالزاک» با اندیشهی عمیقی که از باورهای جامعهنگر داشته، تلاش کرده تا دیدگاههای رئالیستی خود را به مخاطب انتقال دهد و این مهم را یادآور شود که «امر اجتماعی» باید در میان دغدغههای ما حرف اول را بزند. بالزاک با به تصویر کشیدن هنرمندانهی شبکههای فساد خانوادگی و سیاسی و حزبی، از جناحهای مختلف با عقاید چپ و راست گواه این است که نشان دهد مردم خود قربانی اصلی این سیستم بروکراتیک هستند.
این کتاب را دکتر امیرحسین نوربخش و دکتر نسیم خداخواه ترجمه کردهاند که نشر علم آن را منتشر کرده است.
در فصل چهارم این کتاب که «طول دولت در سایه» نام دارد، چنین میخوانیم: «اکنون وقت آن رسیده است تا مجموعه دیگری از ادارات دولتی به عنوان محلی اصلی مطالعه ما، نشان داده شود. در پاریس تقریبا تمام دفاتر دولتی شبیه یکدیگرند. به هر وزارتخانهای که مراجعه میکنید، اگر برای درخواست جبران خسارت جهت رفع اشتباه اداری باشد، با جادههای تاریک؛ راهپلههای معلق؛ درها یا شیشههای بیضی شیشهای مانند شبیه چشم انسان مواجه میشوید که جلوهای مانند یک تئاتر دارد. در اتاق اول که شما وارد میشوید، خدمتکار را پیدا خواهید کرد؛ در طبقه دوم، زیر دستها جای دارند. دفتر خصوصی سرپرست دوم سمت معمولا راست یا چپ است که بیشتر تحت نفوذ رییس اداره است. این شخصیت مهم که تحت عنوان نماینده امپراطوری و رییس بخش خوانده میشود و تحت ریاست مدیر و در حال حاضر با نام اولیه معاون، فعالیت میکند و یا بالاتر یا پایینتر از دفاتر قرار دارد، حدوده سه یا چهار کارمند دفتری دارد که آن را از سایر دفاتر متمایز میکند. نظم بوروکراسی اداری برای یک دفتر در این جا شامل یک خدمتکار...»
این اثر ویژه و مفهومی بالزاک در نه فصل تحت عناوین زیر نوشته شده است که هم نقدی اجتماعی را دربر میگیرد و هم مفاهیمی انسانی را شامل میشود:
انوره دو بالزاک در 1799 در فرانسه به دنیا آمد. او را پیشگام مکتب واقعگرایی اجتماعی میدانند. کمدی انسانی نامیست که بالزاک برای مجموع آثار خود لحاظ کرده است که از رمانها و داستانکوتاههای بسیاری گردآوری شده است. او در ابتدای نویسندگیاش به نوشتن رمانهای تاریخی پرداخت که آنها را مزخرفات ادبی میداند. بالزاک در زندگی شخصیاش با زنان بسیاری رابطهای عاشقانه داشت و از آنها در نوشتن و خلق آثارش بهره برد. از آثار دیگر او که به فارسی نیز ترجمه شدهاند، میتوان به «زن سی ساله»، «چرم ساغری»، «آرزوهای بربادرفته» و «پیردختر» اشاره کرد. این نویسندهٔ سرشناس و صاحبسبک در 1850 درگذشت و در گورستان پرلاشز پاریس به خاک سپرده شد.