شرم

آنی ارنو در رمان کم‌حجمی که نوشته است تاثیر صحنه‌ی تکان‌دهنده‌ای که در دوازده‌سالگی با آن مواجه شده است را در کتابش شرح داده است. در یک مشاجره‌ی خانوادگی در ماه ژوئن 1952 او پدر و مادرش و خشونت آنها را حین دعوا می‌بیند. این واقعه به‌قدری در روان این کودک دوازده‌ساله تاثیر می‌گذارد که در تمام طول زندگی‌اش آن را با خود حمل کرده و حتی لحظات خوشی هم که دوباره میان پدر و مادرش و او شکل گرفته را تحت‌تاثیر قرار داده است. در این اثر که شبیه به زندگی‌نامه‌ است، درباره‌ی شرم و احساس عمیق شرم او نسبت به خانواده، طبقه و شرایط زندگی‌اش در کودکی‌ می‌خوانیم. او درپایان کتابش سعی کرده است این موضوع را برای خویش حل کند و آن واقعه را به امری سطحی در زندگی خانوادگی تقلیل دهد و از بار آن شرم که تجربه کرده حالا در میان‌سالی‌اش بکاهد.

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

بعضی آثار ادبی با جملات جذابی آغاز می‌شوند که ممکن است به‌قدری بر مخاطب تاثیر بگذارد که بی‌وقفه با کتاب همراه شود. در «شرم» می‌خوانیم: «بعدازظهر روز یکشنبه‌ای در ماه ژوئن، پدرم می‌خواست مادرم را بکُشد. من مثل همیشه یک ربع مانده به ساعت دوازده ‌به مراسم عشای ربانی رفته بودم. باید از قنادی شهرک تجاری، یعنی مجموعه ساختمان‌های موقتی که بعد از جنگ ساخته شده و در انتظار پایان بازسازی بود، شیرینی می آوردم.»

درمیان‌گذاشتن خاطره‌ای تکان‌دهنده و اندوهی بزرگ هم‌چون اعترافی عمیق و صادقانه، فضایی صمیمی را با مخاطب به اشتراک می‌گذارد که باعث می‌شود روایت را دنبال کند. این موضوع در تمامی نثر این نویسنده قابل مشاهده است، چنان‌که در ادامه نیز نوشته است: «مردم را براساس درجه‌ی خوش‌مشرب بودنشان می‌سنجیدند. می‌بایستی ساده، رُک و مؤدب بود. بچه های «پایین»، کارگرانی که «به سختی روزگار خود را می‌گذراندند، از قانون تبادل صحیح کلام با دیگران تخطی می‌کردند. دنبال تنهایی بودن، صورت خوبی نداشت، خطر آن وجود داشت که مانند «خرس» قلمداد شوی».

 شرح صحنه‌های مختلف و توصیفات دقیق بر پایه‌ی مشاهده‌گری جلو می‌رود، شیوه‌ای زنده و پویا در جریان این روایت که مهم‌ترین اتفاق داستانی‌اش را از همان ابتدا بیان می‌کند: «چند روز است که با صحنه‌ی یکشنبه‌ی ماه ژوئن زندگی می‌کنم. وقتی نوشتمش، «واضح» می‌دیدمش: رنگی، با شکل‌های مشخص، صداها را می‌شنیدم، حالا، خاکستری شده، نامنسجم و بی‌صدا، مثل فیلمی در یک کانال تلویزیونی که قفل است و بدون بازکردن قفلش داری نگاهش می‌کنی. بیان آن صحنه با کلمات هم در بی‌معنا بودنش تغییری ایجاد نمی‌کند.»

درباره نویسنده کتاب شرم

آنی آرنو در دانشگاه ادبیات درس می‌دهد، عمدتا آثار او را خودزندگی‌نامه‌هایی می‌نامند که رابطه‌ای تنگاتنگ با جامعه‌‌شناسی دارند. این نویسنده در کنار دیگر فعالیت‌های فرهنگی‌اش، فعالیت‌هایی سیاسی نیز برای وضعیت فلسطین داشته است. او در سال 2022 به خاطر شجاعت و توجه موشکافانه که به‌وسیله‌ی آن، ریشه‌ها، بیگانگی‌ها و خویشتن‌داری‌های جمعی را آشکار می‌کند جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. به جز کتاب شرم، آثاری با عناوین «سالها»، «آن دختر دیگر»، «یک زن» و «جایگاه» از او به فارسی ترجمه شده است.