ماتریس ذهن
کتاب «ماتریس ذهن» اثری درخشان از روانکاو و نویسندهٔ آمریکایی، «تامس آگدن» است. آگدن در «ماتریس ذهن» تلاش می‌کند تا با تفسیر دوباره نظریه سائق‌های غریزه «ملانی کلاین» ما را به فهم روشنی از اهمیت نظریه سائق‌های غریزه «زیگموند فروید» برساند. آگدن هوشمندانه از دل نظریات روانکاوی، نگاهی نو پدید می‌آورد.
آگدن به موضع‌های پارانوید ـ اسکیزوید و افسرده‌وار در اندیشۀ کلاین پرداخته است. او به عنوان یک روانکاو باتجربه که در درمان بیماران به‌شدت آشفته موفق بوده است، تفکر مفهومی درخشان خود را برای درک بیماران ارائه می‌دهد. او در کتاب ماتریس ذهن مسیر تحول مفهوم روابط موضوعیِ درونی را در آثار فروید، آبراهام، کلاین، فربرن، وینیکات و بیون بررسی می‌کند و در آخر برداشت «دونالد وینیکات» از رشد تحول مادر ـ نوزاد را شفاف می‌کند و گسترش می‌دهد.
نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره کتاب ماتریس ذهن چیست؟
خوانندگان ماتریس ذهن، این کتاب را مرجع معتبری و راهنمایی روشنگر می‌دانند که توانسته است نظریه روابط شی کلاین و مفاهیم اساسی آن را به‌خوبی آموزش دهد. از ویژگی دیگر کتاب که اکثر خوانندگان به آن اشاره کرده‌اند، بیان واضح آگدن است. آن‌ها می‌گویند او با بیانی ساده به موضوعات پیچیده و نظریات روانکاوی پرداخته است و به طور قانع‌کننده‌ای، درک عمیقی از مفاهیم کلیدی در اختیارشان قرار داده است.
«جویس مک دوگال» که خود روانکاوی برجسته است، کتاب را این‌گونه توصیف می‌کند: «آگدن رویکردی به نظریه کلاین ارائه می‌کند که هم بسیار قدرشناسانه و هم به‌شدت انتقادی است. او به طور جامع و درخشان توسعه مفهوم اشیاء و روابط درونی را بررسی می‌کند. فصل‌هایی که به سهم نظری و بالینی وینیکات در تاریخ اندیشه روانکاوی می‌پردازند، عمیق و بدیع هستند. این کتاب فوق‌العاده خواندنی و قابل تامل، نه تنها برای روان‌درمانگر متعهد در زمینه‌های مختلف، بلکه توسط همه کسانی که علاقه به عملکرد روانی انسان‌ها دارند، مفید است.»
جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند
فصل اول کتاب با عنوان دیالوگ روانکاوانه با این شعر از «تی. اس. الیوت» آغاز می‌شود:
«می‌میریم با محتضران:
بنگر، آنان می‌روند و ما نیز با ایشان.
زاده می‌شویم با مردگان:
بنگر، آنان باز می‌آیند و ما نیز با ایشان.»
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «روانکاوی، که هم فرایندی درمانی است و هم مجموعه‌ای از اندیشه‌ها، گفتمانی است میان اذهان و اشخاصی رشدیافته که هر یک تأویلگر آثار و آرای خود و دیگران‌‌اند. در نگاهی اجمالی به نظریۀ (یا دقیق‌تر بگوییم، مجموعه‌ای از نظریه‌های) روانکاوی، می‌توان دید هر کوشش نظری مهم کمابیش راه‌حلی است برای مسأله‌ای نظری یا بالینی، و هر راه‌حل نیز به سهم خود معضل معرفتی نویی پدید می‌آورد. نظریات بعدی به همان موضوعی نمی‌پردازند که نظریات پیشین، زیرا آن مسأله دیگر وجود ندارد و برای همیشه دگرگون شده است. هر قدر این نظریات مهم‌تر باشند، این مسائل معرفتی را از بیخ و بن (و به‌نحوی چشمگیر) دگرگون می‌کنند.
هم در گفت‌وگوی روانکاوانه (میان روانکاو و بیمار) و هم در گفتمان روانکاوی (میان اندیشمندان روانکاو)، هر کوششی برای تأویل، تجربه یا اندیشۀ اصلی را حفظ می‌کند، و در عین حال، همزمان معنا و فهمی از «خود» و «دیگری» می‌آفریند»
و در جایی دیگر از کتاب نیز می‌خوانیم: «گفت‌وگویی که به نظریۀ روابط موضوعی قوام بخشیده، دستاوردهای نظری مهمی را در مفهوم‌پردازی روانکاوانه در باب محتویات روانی به بار آورده است (مثلاً، مفهوم پیش‌پنداشت‌های موضوع‌ها یا ژرف‌ساخت روانی و مفهوم روابط موضوعی درونی و ایدۀ کشف ساحت بیرونی موضوع‌ها). اما سوای این همه، فهمی است که در این بخش از گفت‌وگوی روانکاوانه حاصل می‌شود، بدین مضمون که محتویات روانی در فضایی روانی به وجود می‌آیند که در آغاز تقریباً به‌تمامی بین‌شخصی است و فقط بعدها به ساحتی درون‌شخصی بدل می‌شوند. همین برهم‌کنشِ دیالکتیکِ محتویات روانی ما و آن فضای روانیِ شخصی و بین‌شخصی که جایگاه این محتویات است، ماتریس ذهن را پدید می‌آورد.»
درباره نویسنده کتاب ماتریس ذهن
تامس آگدن، روانکاو برجسته، استاد و مدرس درمانگری و نویسنده‌ی چندین کتاب و مقاله است. وی در ۴ دسامبر سال 1946 در نیویورک چشم به جهان گشود. مادرش عاشق کتاب خواندن بود و او را به خواندن تشویق می‌کرد. او از همان دوران دبیرستان پس از خواندن کتابی از فروید متوجه علاقه خود به روانکاوی و ادبیات شد. بعد از دبیرستان شروع به خواندن ادبیات انگلیسی در کالج آمهرستِ ماساچوست کرد و در آن زمان فهمید که نوشتن بخش مهمی از زندگی اوست. آگدن پس از آن برای تحصیل در رشتهٔ پزشکی به دانشگاه ییل رفت و همان‌جا تخصص خود در روانکاوی را گرفت. تامس آگدن، به‌عنوان سوپروایزر و درمانگر تحلیلی در سانفرانسیسکو مشغول به کار است و به شاعرانگی و پیوند روانکاوی با ادبیات مشهور است. او علاوه بر کتاب‌هایی در زمینه روانکاوی، رمان هم نوشته است که در ایران داستان «ناتمام» ترجمه و منتشر شده است. آگدن باور دارد که: «روانکاوی معاصر عرصه تفکر درباره تفکر است.»
جالب است بدانید یکی از مترجمین کتاب ماتریس ذهن، «علیرضا طهماسْب» است. او دانش آموختۀ فلسفه و روانشناسی است که سال‌ها در حوزه روان‌درمانی روان‌پویشی و مبانی نظری روانکاوی به پژوهش، تألیف، ترجمه، تدریس و درمانگری مشغول است.
سایر آثار تامس آگدن
کتاب‌های پیشنهادی
