الیس در کتاب «زندگی عاقلانه»، با زبانی صریح و آسان، به مبانی و اصول رواندرمانی عقلانی هیجانی رفتاری (REBT) میپردازد. سال انتشار کتاب «زندگی عاقلانه» به ۱۹۶۱ برمیگردد. سالهایی که رویکردهای جدید از دل رفتاردرمانی کلاسیک، متولد میشدند.
در زندگی روزمره، بسیاری از اوقات مصرانه در تلاشیم تا بر محیط پیرامون خود تاثیر بگذاریم و آن را به گونهای تغییر دهیم که باب میل ما باشد. همچنین اتفاقات خوشایندی را در آن رقم بزنیم و از وقوع اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کنیم. اما اگر محیط در کنترل ما نباشد (که در اکثر مواقع اینطور است) بهترین و شاید تنها راهحل، ایجاد تغییر در خود است. این رویکرد به مشکلات، در اندیشۀ فیلسوفان رواقی به چشم میخورد: این رویدادهای بیرونی نیست که احوال ما را متاثر میکند، بلکه باور ما و طرز نگاه ما نسبت به این رویدادهاست که کیفیت این تاثیر را تعیین میکند. آلبرت الیس با الهام گرفتن از رواقیون، رویکرد درمانی را ابداع کرد که به افراد کمک میکند با تغییر و اصلاح باورهای «غیرعقلانی» خود، آرامش و آسودگی خاطر بیشتری را تجربه کنند.
فصول کتاب از این قرار است:
- بهترین کتاب خودیاری که تاکنون خواندهام و همچنین، مفیدترین آنها. این کتاب براساس اصول رواندرمانی عقلانی هیجانی رفتاری نوشته شدهاست و مثالهای دستاولی از جلسات رواندرمانی ارائه میکند. ایدۀ اصلی درمان عقلانی هیجانی رفتاری، کشف باورهای غیرعقلانی خودتخریبگر فرد، به چالش کشیدن آنها و جایگزین کردن آنها با باورهای عقلانی است. کتاب رایجترین باورهای غیرعقلانی را خلاصه کرده و روشهای عقلانی هیجانی و رفتاری مناسب برای به چالش کشیدن آنها را معرفی میکند. براساس کتاب، سه «باید» اصلی که زیربنای بسیاری از آشفتگیهای عاطفی است، عبارت اند از:
1) من «باید» موفق و دوستداشتنی باشم
2) دیگران «باید» با من منصفانه برخورد کنند
3) زندگی من «باید» آسوده و رضایتبخش باشد.
زبان کتاب ساده، صادقانه، صریح و قدرتمند است. نویسنده تاکید میکند که کتاب، مانند تمام کوششهای انسانی، محدودیتها و نواقصی دارد و نباید آن را به دیده یک کتاب مقدس نگریست، اما روشهای درمانی پیشنهادشده در آن میتواند مفید باشد. به عقیدۀ من و براساس تجربهام، درمان عقلانی هیجانی رفتاری، درمان دشواری است اما اگر با کوشش جدی همراه باشد میتواند به کاهش آشفتگیهای عاطفی فرد کمک کند. به شدت این کتاب را به افرادی که مایل به گام نهادن در مسیر دشوار به دست گرفتن سرنوشت عاطفی خود هستند پیشنهاد میکنم.- فوقالعاده! قبل از این کتاب، کتاب دیگری از الیس خواندهبودم که بسیاری از ایدههای این کتاب را پوشش میداد، اما این یکی خیلی بهتر بود، کاملتر و شفافتر. فصل «غلبه بر رخوت و غرق شدن خلاقانه» دقیقا آن چیزی بود که میخواستم.
من همیشه نسبت به کتابهای خودیاری بدبینم، زیرا اینکه چیزی خیلی عالی به نظر برسد، لزوما به این معنا نیست که موثر است. اما تکنیکهایی که در این کتاب به کار رفتهاست، به نظر میرسد بر بنیانها و شواهد علمی محکمی سوار است و من برخی از آنها را، تبدیل به بخشی از زندگیام کردهام.
در بخشی از کتاب دربارهٔ «باورها» که از پایههای اصلی این رویکرد هستند، میخوانیم:
«باورهای معقول و احساسات و رفتارهای سالم، به صلاح اجتماع هستند و شادی گروهی که میان آنها زندگی میکنیم و شادی نوع بشر را تامین میکنند، تداوم میبخشند و افزایش میدهند. پس چیزی که ما به آن هیجان میگوییم اولا شامل نوعی تفکر محکم است، تفکری که به شدت تحت تاثیر زیستشناسی و ادراکات و تجارب میباشد. ثانیا پاسخهای شدید بدنی مثل احساس لذت یا نفرت در آن وجود دارد. سوم اینکه آثاری از گرایش به انجام عمل مثبت یا منفی درمورد رویدادهایی که ضمیمۀ تفکر و هیجانی شدن شما بودهاند در آن دیده میشود. به عبارت دیگر، هیجان با نوعی فکر محکم، شدید، پیشداورانه یا داغ توام است. تفکر سرد هم نوعی قضاوت نسبتا آرام، با سوگیری کمتر و متفکرانه است. برای مثال وقتی سیبی را با سیبی دیگر مقایسه میکنیم ممکن است متفکرانه نتیجه بگیریم که سفتتر است، لکههای کمتری دارد و رنگش بهتر است؛ در نتیجه احساس خوبی در مورد آن پیدا میکنیم. اما اگر تجارب خیلی خوشایندی در مورد سیبهای لکهدار داشته باشیم (مثلا در میهمانی هالووین، سیبی را که به هوا پرتاب شده به چنگ آورده و بابت آن پاداش لذتبخشی گرفته باشیم) یا اگر تجربههای بسیار ناخوشایندی دربارۀ سیبهای بیلک داشته باشیم (مثلا اگر قبلا خیلی از این سیبها خورده و دلدرد شدید گرفته باشیم) واکنش دیگری که تحریکآمیز، عجولانه و آمیخته با پیشداوری است (یعنی واکنش هیجانی) نشان میدهیم.»
در پارهای دیگر از کتاب راجعبه رفتار انسان میخوانیم:
«بپذیریم که انسانها در درست اندیشیدن و درست هیجانی شدن مشکل دارند. آنها هرچقدر هم باهوش و تحصیلکرده باشند، به راحتی احمقانه رفتار میکنند. آن هم نه یکی دو بار، بلکه معمولا! بله معمولا! پس آیا میتوانیم انسان را حیوان عاقل بنامیم؟ بله، و نه! انسانها ملغمۀ شگفتانگیزی از عقل عام و بیعقلی هستند. البته خودشان هم از ذهنیتهایشان متعجب میشوند و متعجب خواهندماند؛ هرچند نزدیکترین حیوان به انسان (یعنی نخستیهای رده بالا) که نوعی انسان خنگ محسوب میشوند، غالبا هوشمندانهتر از این باهوشترین پستاندار عمل میکنند. در عین حال که انسانها موجودات خیلی عاقلی هستند، کشش شدیدی هم دارند که ابلهانه، با پیشداوری و احمقانه رفتار کنند. آنها ذاتا موجوداتی تلقینپذیر، خرافی، متعصب و احمق هستند؛ به ویژه در روابطشان با دیگران. حتی وقتی میدانند به خودشان صدمه میزنند و اگر رفتارشان را عوض کنند شادتر و سالمتر خواهند بود، همچنان رفتار معقول و درست را به سختی پیش میگیرند و اگر چنین رفتاری را پیشبگیرند عمر کوتاهی خواهد داشت و دوباره رفتار ناپختۀ خود را از سر میگیرند.»
آلبرت الیس (2007-1913)، روانشناس آمریکایی و بنیانگذار رویکرد REBT است. درمان عقلانی هیجانی رفتاری، یکی از قطبهای قدرتمندِ جریان رواندرمانی است و به تبع آن، الیس، از برجستهترین درمانگران به حساب میآید؛ تا جاییکه در یک نظرسنجی، رتبه دوم تاثیرگذارترین درمانگر تاریخ را کسب کرد. (در این نظرسنجی، کارل راجرز رتبه اول و زیگموند فروید رتبه سوم را به خود اختصاص دادند).
یکی از ویژگیهایی که الیس را از سایر درمانگران متمایز میکند، همت او در نوشتن کتابهای خودیاری است. در روزگاری که کتابهای زردِ خودیاری، فروشگاههای کتاب را قبضه کردهاند، آثار الیس از معدود کتب این حوزه است که میتوانید با طیبخاطر بخوانید!
برخی از سایر آثار الیس عبارت اند از:
«زندگی شادمانه»، «زوج درمانی عقلانی هیجانی»، «خشم، چگونه با آن و بدون آن میتوان زندگی کرد»، «نمیگذارم کسی اعصابم را بهم بریزد»، «پنج درس برای زندگی عاقلانه» و «نمیگذارم کسی اعصابم را بهم بریزد».
اگر اولین باری است که از بوک لند خرید میکنید میتوانید کتاب زندگی عاقلانه را با 25درصد تخفیف تهیه کنید. برای آشنایی با شیوۀ خرید آنلاین کتاب میتوانید راهنمای خرید را مطالعه کنید.
اگر به کتابهای روانشناسی علاقهمندید، به صفحه خرید کتب روانشناسی هم سری بزنید.