اقتصاد در چند دقیقه

«اقتصاد در چند دقیقه» را می‌توان اثری جامع اما خلاصه و مفید در زمینۀ آموزش تمامی مفاهیم اساسی و بنیادین علم اقتصاد به مخاطب عام دانست که از 200 بخش و جستار کوتاه تشکیل شده است. این کتاب نه تنها ایده‌های پایه‌ای علم اقتصاد، مانند نقش پول و چگونگیِ کارکرد بازار بورس، را به مخاطب خود آموزش می‌دهد، بلکه مقولات بسیار مهم معاصر در این علم را نیز به مخاطب می‌شناساند: نرخ بی‌کاری، بدهی‌های دولتی و حتی مشکلات و روش‌های گریز از مالیات‌های سنگین توسط شرکت‌ها! در کنار متن بسیار ساده، روان و دلنشین کتاب، در میان تقریبا هر 2 صفحه از کتاب، شاهد طرح‌ها، جدول‌ها و شکل‌های مختلفی هستیم که هم موجب تفهیم بهتر مطالب کتاب شده و هم موجب تنوع‌بخشی و عدم خستگی خوانندۀ کتاب می‌شود.

نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره کتاب اقتصاد در چند دقیقه چیست؟

«از دید یک مخاطب عام، علم اقتصاد مانند یک زبان ناشناخته و حتی فضایی است! زبانی سرشار از اصطلاحات پیچیده و ریاضیات پیشرفته که فقط موجب گیج شدن و ایجاد ابهام در ذهن مخاطب ناآشنا می‌شود. اخبار اقتصادی از دید چنین فردی غیرقابل درک است و نمی‌فهمد چرا قیمت سهام بالا و پایین می‌رود و اقتصاد از یک بحران به دامن بحران بعدی می‌افتد. در حقیقت، در پسِ این حجم بسیار از اصطلاحات تخصصی و مفاهیم و تعاریف سخت، علم اقتصاد از چند اصل بیشتر تشکیل نشده است. این اثر بخش بزرگی از نظریات در باب عملکرد اقتصاد و نحوه مدیریت آن را، اما به طور خلاصه و ساده شده، به شما نشان خواد داد.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در قسمتی از کتاب، نویسنده، با مثالی بسیار ساده و عینی به تعریف (اثر درآمد و اثر جایگزینی) می‌پردازد: «دانشجویی را تصور کنید که پول خود را صرف هیچ‌چیز جز چیپس و نوشابه نمی‌کند؛ سپس به‌دلیل یک برداشت خوب سیب‌زمینی، قیمت چیپس افت می‌کند. این مسئله از دو جهت روی هزینه‌های دانشجو تأثیر می‌گذارد. اولا، قیمت نوشابه نسبت به چیپس بالا می‌رود: در مقایسه با هر قوطی نوشابه، دانشجو باید هزینه فرصت چیپس‌های بیشتری را بدهد. او نوشابه کمتری می‌خرد، اما خرید چیپس را بالا می‌برد. اقتصاددان‌ها به این موضوع اثر جایگزینی می‌گویند. دوما، از آنجایی‌که چیپس ارزان شده است، قدرت خرید دانشجو بالا می‌رود؛ یعنی به‌نوعی درآمد او بیشتر می‌شود. پس ممکن است او تصمیم بگیرد حالا هم چیپس و هم نوشابه بیشتری بخرد. به این مسئله اثر درآمد می‌گویند. اقتصاددان‌ها تغییر در تقاضا در نتیجه تغییر در قیمت را به این دو اثر تقسیم می‌کنند. تأثیر کلی روی مصرف چیپس دانشجو روشن است: هم اثر درآمد و هم اثر جایگزینی نشان می‌دهند که دانشجو چیپس بیشتری خریداری خواهد کرد. ولی تأثیر روی مصرف نوشابه خیلی روشن نیست: اثر جایگزینی می‌گوید که او نوشابه کمتری خواهد خرید، اما اثر درآمد اعتقاد دارد که مصرف نوشابه او بالا خواهد رفت.»

«یل کیشتینی برای تبیین مسئلۀ (مازاد مصرف‌کننده) نیز مثالی بسیار آموزنده را شرح می‌دهد: «روزی زنی به خرید می‌رود و چشمش به کمدی با اندازه کاملا مناسب برای اتاقش میافتد. او حاضر است ۲۵۰ دلار بابت این کمد بپردازد، اما قیمت این کمد فقط ۱۰۰ دلار است. در نتیجه، زن دچار مازاد مصرف کننده‌ای به اندازه ۲۵۰ دلار می‌شود؛ یعنی تفاوت بین آنچه او حاضر است بپردازد و قیمت واقعی کالا. در قیمت‌های خیلی بالا، تنها تعداد اندکی از این کمدها به افرادی فروخته می‌شود که «تمایل پرداخت» بالایی از خود نشان می‌دهند. با قیمت ۱۰۰ دلار، این افراد با مازاد مصرف کننده زیادی روبه‌رو می‌شوند، اما اگر در کل ۵۰۰ عدد از این کمدها در بازار فروخته شود و آنها را براساس مازاد مصرف‌کننده آنها درجه‌بندی کنیم، کمد پانصدم به کسی فروخته خواهد شد که دقیقا ۱۰۰ دلار حاضر است بابت آن بپردازد. اگر قرار باشد تعداد بیشتری فروخته شود، قیمت باید پایین بیاید تا شامل حال افرادی با «تمایل پرداخت»‌ زیر ۱۰۰ دلار هم بشود تا آنها هم بتوانند خرید کنند. جمع مازاد مصرف کننده هر خریدار مازاد مصرف کلی در بازار کمد را برای ما مشخص خواهد کرد. اقتصاددان‌ها اعتقاد دارند که این رقم می‌توانند نشان‌دهنده رفاه اقتصادی باشد: وقتی مازاد مصرف‌کننده بالاست، یعنی خواسته‌های مشتریان به‌خوبی برآورده می‌شوند.»

درباره نویسندۀ کتاب اقتصاد در چند دقیقه

نیل کیشتینی اقتصاددان، نویسنده و تاریخ‌دان انگلستانی است که به‌عنوان استاد در دانشگاه وارویک انگلستان مشغول به کار است. به ادعای خود او، مسیر نویسندگی او پر پیچ‌وخم بوده است. کیشتینی به‌عنوان «خدمات اجتماعی» برای کشور انگلستان، به تحقیق و پژوهش در زمینۀ اقتصاد کشورهای خاورمیانه گماشته شد و پس از مدتی به‌عنوان مشاور اقتصادی برای گسترش آژانس‌های اقتصادی کشورهای اتیوپی و پاکستان کار کرده است. او تنها پس از گذراندن آموزش دانشگاهی و بحران اقتصادی سال 2007 اروپا بود که به این فکر افتاد که آیا علم اقتصاد تمام جواب‌ها را برای این بحران دارد و یا آیا مردم عادی می‌توانند از این علم سر در بیارند یا خیر. در نهایت کیشتینی بدین صورت به نوشتن کتاب‌های ساده راجع به علم اقتصاد روی آورد و علاوه‌بر کتاب حاضر، کتاب‌های «تاریخچۀ کوتاه اقتصاد» و «شهر بی‌نهایت» را نیز به نگارش درآورده است که متاسفانه هنوز به فارسی ترجمه نشده‌اند.