۶ کتاب درباره‌ی جنگ جهانی دوم

در این مطلب می‌خوانید:

آغاز

جنگ هر چه که باشد و به هر دلیلی که باشد، خوب نیست. چه جنگ دو همبازی در عصر جمعه‌ای پاییزی در خرابه‌ی پشت کوچه، سر کارت‌های بازی. چه جنگِ زمین‌خواری تا دندان مسلح با پاپتی‌های دست‌خالی که فقط یک جریب زمینشان، هم نان است برایشان و هم آب. چه جنگ بین کشورهای بزرگ و کوچک جهان، جنگ جهانی.
اما هرچه باشد و هرچه که بخواهیم جنگی نباشد، جنگ‌ها وقتی واقع می‌شوند، فرهنگ و زبان آن خاک را تکان می‌دهد. در خواب و خاطره‌ی هر اقلیمی که جنگی در آن بوده است، همیشه صدای گلوله، ترکش، تفتیش و ترس می‌آید.

برای معرفی خرید رمان و خواندن از جنگ جهانی دوم و برای شناختنِ نگاه ادبیات به بزرگترین جنگِ اخیرِ جهان سراغ کتاب‌هایی رفته‌ایم که در ادامه‌ی همین سطور می‌خوانید.

بادبادک‌ها

برای کتاب بادبادک‌ها لازم است که اول از نویسنده‌اش بگوییم. «رومن گاری» نویسنده‌ی فرانسوی و با اصلیت یهودی، به جز نویسندگی، سیاستمدار، خلبان و فیلم‌نامه‌نویس هم بوده است. او در نیروی هوایی فرانسه خلبانی آموخته است. با تصرف فرانسه به دست نازی‌ها به انگلستان گریخته و در نیروهای آزاد فرانسه برای ژنرال دوگول جنگیده است. او مدرک حقوق دارد و پس از جنگ دیپلمات می‌شود. رومن گاری در تمام زندگی‌اش یک روز هم دست از شناختن و تاختن برنداشته است و چند روز بعد از مرگ همسرش خودش را با گلوله می‌کشد و یادداشتی به‌جا می‌گذارد که بازماندگان را _برای فهمیدن علت خودکشی_ به زندگینامه‌اش «شب آرام خواهد بود» ارجاع می‌دهد. یک جمله‌ی بسیار عجیب در این کتاب وجود دارد. نویسنده نوشته است: «به خاطر همسرم نبود، کار دیگری نداشتم.»

بیشتر بخوانید: پرفروش ترین رمان های ایرانی که نباید از دست بدهید

حالا می‌شود فهمید که چرا رمانی که این نویسنده درباره‌ی عشق، مقاومت، جنگ، خستگی ناپذیری و امید بنویسد، خواندن دارد.

بادبادک‌ها رمانی است از چشمِ جوانی که عشق را در می‌یابد، اما جنگ و نژاد پرستی او را از لیلایش دور می‌کند. اما کیست که لحظه‌ای از مقاومت و تلاش دست بکشد. «لودوو» پسرکِ اهل نُرماندی که تحت سرپرستیِ عموی بادبادک‌ساز و عجیبش زندگی می‌کند، به دنبال معشوقِ لهاستانی‌اش که از ترس مرگ به دست نازی‌ها مفقود شده است می‌شتابد و با منظره‌ها و زاویه‌های دیگری از عشق آشنا و عجین می‌شود. این کتاب درباره‌ی جنگ جهانی دوم و عشق در سال‌های جنگ است؛ و بسیار خواندنی‌ست.

اگر این نیز انسان است

افرادی که توانستند از اردوگاه مرگ «آشویتس» زنده برگردند مطمعنا تا آخرین لحظه‌ی زندگی‌شان نمی‌توانند بی کابوسِ آن روزگار بگذرانند. اردوگاهی که اتاق‌های گاز و کوره‌های آدم‌سوزی‌اش حالا به عنوان «نماد بی‌رحمی بشر به هم‌نوعانش» نام‌گذاری شده.
«پریما لوی» نویسنده‌ کتاب اگر این نیز انسان است شیمیدان جوانِ ایتالیایی پس از حمله آلمان به شمال ایتالیا دستگیر شده و ده ماه از عمر خود را در آشویتس می‌گذراند. این کتاب شرح آن ده ماه و شرحِ وقاحت و خشونتی‌ست که زندان‌بانانِ نازی بر زندانیان روا داشته اند. در این کتاب نویسنده از امید به رهایی یا حضور وحشت و تلخیِ آن جهنمِ مخوف حرف نمی‌زند. بلکه از «انسان» می‌گوید. از انسانی که می‌تواند تغییر ماهیت بدهد و کالبدش تنها شبیه انسان بماند. آقای لِوی از آشویتس زنده بیرون می‌آید و بیست و چهار سال بعد در اثر سقوط از پله که رسما خودکشی و در برخی نظرات قتل عنوان شده بود، جان می‌بازد. این کتاب با همه تلخی‌ای که در سرگذشت نویسنده‌اش بوده است، آیینه‌ای است برای تاریخ. این اثر را باید تا حدی به عنوان بهترین کتاب درباره‌ جنگ جهانی دوم دانست. قطعا یکی از بهترین‌ها.

کتاب هـ هـ حـ هـ

هایدریش، هوی و هواس هیملر که عنوان کتاب مخفف این کلمات است اولین رمان نویسنده‌اش لوران بینه‌ی فرانسوی است. رُمانی که برای او جایزه‌ی کنگور را می‌آورد، و ستایش نویسنده‌ی بزرگ آمریکای لاتین «ماریو وارگاس یوسا» را هم برمی‌انگیزاند.
داستان کتاب از عملیات معروفی در جنگ جهانی دوم می‌گوید که هدف آن ترورِ «قصاب پراگ»، «معمار اصلی هولوکاست»، یکی از سیاه‌ترین شخصیت‌های آلمان نازی، یعنی «راینهارد هاینریش» است. عملیاتی موفق که توانست یکی از خطرناک‌تری مقاماتِ مورد اعتماد رایش سوم را ترور کند. رمانی پر از پشت‌پرده‌های سازمانِ آلمان نازی که پرکشش و خواندنی است.

قربانی

«کوریتزیو مالاپارته» نویسنده‌ی ایتالیایی رمان قربانی که با سمت سروانی در جنگ جهانی دوم حضور داشته است و چهار ماه در اردوگاه‌های کار اجباریِ آلمان‌ها زندانی بوده است، با تیغی تیز از طنز، روایتی عینی از روزگار جنگ را روایت می‌کند. داستانِ شکل‌گیری این رمان خواندنی این گونه است که نویسنده در طی سال‌های جنگ این رمان را به صورت مخفی می‌نوشته و حفظ می‌کرده است. پس از پایان جنگ این کتاب منتشر می‌شود. این نویسنده‌ی ایتالیایی خشونت و درد را هرچقدر هم که طنزآلود و کنایه آمیز تعریف کرده است، چیزی از دردی که جهان از جنگ جهانی کشیده است کم نمی‌کند. در یک نگاه ساده، قربانی جنگ از خود «جنگ» مهم‌تر است.

ماه پنهان است

اثری کوتاه اما عمیق، این کتاب درباره جنگ جهانی، اِشغال، و آزادی است که نویسنده‌اش «جان استاین بک» به موجزترین نوع روایت شما را به سفر می‌برد. سفر به روستایی که مردم آن تاکنون نه جنگیده‌اند و نه جنگ دیده‌اند، اشغال روستا هنوز چینی آرامش مردم را نشکسته است. مردم خود را آزاد می‌دانند و کسی را بالاتر و یا پست‌تر از خود نمی‌دانند. خشونت و اعدام توسط اشغالگران روستا، مردم را خشمگین می‌سازد. امان از خشمِ مردم آزاده.
نویسنده‌ی آمریکایی این رمان نویسنده‌ی اثر درخشان خوشه‌های خشم نیز می‌باشد. یکی از پرخواننده‌ترین نویسندگانِ برنده‌ی جایزه نوبل، که در این رمان کوتاه توانسته است یکی از بهترین کتاب‌های تاریخی که باید خواند را بنویسد.

و تو برنگشتی

«مارسلین لوریدان ایونس» یک سال را به همراه پدرش در آشویتس می‌گذراند. یک سال سیاه. او به دست «ارتش سرخ» آزاد می‌شود، اما پدر چهل و ششمین نفر از اعضای خانواده‌ی اوست که هیچگاه از آشویتس بر نمی‌گردد. «و تو برنگشتی» را خانم ایونس هفتاد سال بعد برای پدرش می‌نویسد. داستان آن روزها و داستان‌هایی بعد از برنگشتن پدر. این رمان و کتاب درباره جنگ جهانی حجمی از غم دارد که ریشه‌اش را جنگ در جانِ نویسنده کاشته است. نویسنده‌ی کتاب فیلم‌نامه‌نویس و کارگردانِ مطرحی در کشور فرانسه است، اما اکثر مخاطبانش او را با این کتاب‌اش می‌شناسند. عنوان بهترین کتاب درباره‌ی جنگ جهانی دوم و قصاوتِ فاشیسم را شاید باید به این کتاب بدهیم. کتابی که هفتاد سال در ذهن و روان نویسنده‌اش چرخیده و ریشه دوانده و روزی بر کاغذ و به دست دیگران رسید.

بیشتر بخوانید: بهترین کتاب های تاریخی که باید خواند!

پایان

در آغاز گفتیم که جنگ خوب نیست. باز هم می‌گوییم. اما چه بخواهیم و چه نخواهیم جنگ از ابتدا با بشر بوده است و کسی گمان نمی‌برد که جهان از جنگ روی برگرداند. آثار بسیار درخشانی از جنگ در هنر هفتگانه وجود دارد. آثار بسیاری که قاره‌ها را در نوردیده‌اند، ترجمه شده‌اند و یا آثاری که روی پرده‌ی سینما آمده‌اند و درخشیده‌اند. همه‌ی این آثار اما یک نقطه‌ی مشترک دارند. هیچ کس در جهان نیست که جنگ را خوب بداند، حتی جنگ‌افروزان. آن‌ها به لزوم جنگ معتقند و منافع‌اش را می‌شمارند؛ اما در هنر، آن یک نقطه‌ی مشترک در همه‌ی آثار رخنه کرده است، و آن این است که «جنگ خوب نیست».

در ادبیات ایرانی کتاب در مورد جنگ جهانی دوم در ایران ، جنگ با عراق و جنگ‌های دیگر ِجهان آثار خوبی پیدا می‌شوند که شاید روزی از آن‌ها بنویسیم. تا آن روز، هر روز زمزمه کنیم «جنگ خوب نیست».

برای خرید آنلاین کتاب می توانید به سایت خرید کتاب بوک‌لند مراجعه کنید.