فرزانگی در عصر تفرقه، نوشتهی الیف شافاک، نویسندهی سرشناس ترکتبار، سال ۲۰۲۰ منتشر شد. این کتاب با اقبال عمومی قابل توجهی روبهرو شد؛ طوریکه بهعنوان کتاب برتر سال ۲۰۲۰ شناخته شد و در زمرهی آثار منتخب جایزهی بوکر قرار گرفت. این کتاب در ایران با ترجمهی پگاه فرهنگمهر، در نشر میلکان به چاپ رسید.
فرزانگی در عصر تفرقه اثری تحسینبرانگیز است که راهی برای امید در دنیای مضطرب امروز نمایان میکند. الیف شافاک در این اثر سراغ یکی از همهشمولترین و رایجترین دغدغههای جهانی رفته است؛ دغدغهی پذیرش تغییرات دنیای مضطرب و آشفتهی امروز. جهان به شدت تغییر کرده است، حالا استرس مثل هوا در اطرافمان جریان دارد و هرروز شاهد وقوع رخدادهای ناخوشایند هستیم؛ افزایش ارتباطات نیز باعث شده از وقوع تمام حوادث تلخ در دنیا آگاهی بیشتری داشته باشیم.
در این شرایط چه باید کرد؟ چطور میتوان امید و زندگی را در این جهان تاریک روشن زنده نگه داشت؟ شافاک در کتاب به پاسخ این سوال میپردازد و میگوید ما باید در عین آگاهی، خوشبین باشیم، باید به ریسمانهایی مثل همدلی، خاطرات خوش گذشته، مهربانی، امید به آینده و ایمان چنگ بزنیم تا بتوانیم در برابر بار سنگین دلهرههایی که جهان بهمان تحمیل میکند ایستادگی کنیم.
این کتاب علاوهبر منتقدان، تحسین خوانندگان را نیز به دنبال داشت. در دنیای پراسترس و تاریک امروز که هر کس به دنبال ریسمانی برای بازگشت به جریان آرام زندگی است، این اثر توانست حس خوبی در مخاطبان بیدار کند؛ یکی از خوانندگان در سایت آمازون در مورد این اثر نوشته است: «این کتاب مانند یک لیوان آب خنک در یک روز تابستانی بود و ذهنم را آرام کرد. کتابی با نثر غنایی که احساس خوبی در خواننده برمیانگیزد و میتوان آن را به نوعی غواصی تشبیه کرد.»
همچنین لحن صمیمی و سبک سادهی شافاک، مخاطب را به آرامش که هدف اصلی این کتاب است، میرساند؛ خوانندهای در گودریدز در مورد این ویژگی شافاک نوشته است: «شافاک در این کتاب مثل یک دوست صمیمی با خواننده صحبت میکند، دوستی صمیمی که در موقعیتهای بحرانی توصیههایی سختگیرانه و راهگشا ارائه میدهد؛ اگر شنوندهی خوبی باشید، میتوانید به عمق تفکر او دست پیدا کنید. فرزانگی در عصر تفرقه کتابیست زیبا و صادقانه».
یکی از خوانندگان ایرانی کتاب هم به تناسب اثر شافاک با دنیای بحرانزدهی بعد از اپیدمی کرونا اشاره کرده و در این مورد گفته است: «عصر فرزانگی کتابی مختصر و در عین حال بسیار مفهومی است. شافاک با نگاهی عمیق کرونا و بحران معنایی بعد از آن را بررسی کرده و توصیههای قشنگی ارائه داده است.»
بهطور کلی این اثر به دلیل ارائه راهکاری متناسب با زندگی پیچیدهی امروز، با تحسین مخاطبان روبهرو شده است.
شافاک در این اثر اصلاً دست به انکار رنجهای دنیای امروز نزده است، بالعکس گفته اولین راه رسیدن به آرامش پذیرش وضعیت موجود است؛ در جایی از کتاب میخوانیم: «در جهانی که هر روز در حال تغییر است و هیچ چیز قابل پیشبینی نیست، باور دارم نداشتن احساس خوب، کاملاً طبیعی است. عیبی ندارد اگر حالمان خوب نباشد. حقیقت این است که اگر گاهی غرق بلاتکلیفی و نگرانی و خستگی و التهاب نشوید، شاید واقعاً نمیدانید در دنیا چه خبر است. ما دلایلی حقیقی برای دلسردشدن داریم؛ زمانی که هیچ چیز دیگر به نظرمان استوار و مستحکم نمیرسد، ضروری است ماهیت متنوع و متغیر احساسات خود را تصدیق کنیم، اما تصدیق جنبه تیره احساسات تنها شروع راه است.»
او در ادامه از تغییر جهان حرف میزند، از شکستن سنتهای پیشین و رسیدن به ساختاری جدید؛ چنانکه در کتاب میخوانیم: «هرطور که نگاه کنید، در لحظه سرنوشتسازی قرار داریم. در نقطهای مرزی. فاصلهای گیجکننده میان پایانی به تأخیر افتاده و شروعی ناشناخته. آنتونیو گرامشی، روشنفکر ایتالیایی و متفکر سیاسی که توسط موسولینی دستگیر شد، در سلول زندان خود نوشت: «بحران ایجادشده دقیقا حاکی از این واقعیت است که سنت قدیم دارد میمیرد و سنت جدید نمیتواند متولد شود؛ در این دوران بلاتکلیفی، انواع مختلفی از علائم مرض ظاهر میشوند.»»
شافاک در ادامه به واکاوی مشکل و بیماری میپردازد و مینویسد: «مرض در معنایی که گرامشی به کار برده، به معنای «ارتباط بیماری» است و ما نیز شاهد بیمارشدن خود به سبب عدم اطمینانی هستیم که ما را فراگرفته است. در میانه و درمانده، نه قادریم نظم قدیمی را که ما را ناراحت میکرد رها کنیم، نه میتوانیم جهانی جدید با توسل به درسهایی که آموختیم، بسازیم. از اضطراب خستهایم، مملو از خشمیم، ذهنها و دفاعیاتمان غالباً در هم شکستهاند.»
الیف شافاک -نویسندهی ترک- سال ۱۹۷۱ در فرانسه متولد شد. او دارای مدرک فوق لیسانس مطالعات زنان و دکتری علوم سیاسی است. شافاک در ایران با رمان محبوب «ملت عشق» به شهرت رسید. آثار شافاک توامان تحسین منتقدان و مخاطبان را برانگیختهاند؛ بهطوری که نشان شوالیه را دریافت کرد، بارها نامزد و برگزیدهی جوایز ادبی معتبر جهان شد و کتابهایش به زبانهای زیادی ترجمه شدند.
آثار او عمدتاً در زمینهی مسائل روحی روانی و عرفانی هستند؛ از شافاک آثار دیگری مانند «سه دختر حوا»، «چهل قانون عشق» و «برزخ» به زبان فارسی ترجمه شده است.