کتاب «فلسفهی دوستی» (On Friendship) که اولین بار در سال 2016 منتشر شد، نوشتهی الکساندر نهاماس از نویسندگان بنامِ گونهای از آثار فلسفی است که امروزه با عنوان «هنر زندگی» شناخته میشوند. کتاب «فلسفهی دوستی» از مجموعه کتابهای منتشر شده توسط نشر گمان با عنوانِ «خرد و حکمت زندگی است» است که به همت آیدین رشیدی ترجمه شده و در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است.
نهاماس تلاش کرده این کتاب را بسیار ساده و قابل فهم برای عموم بنویسد. وی در فصل اول به بررسیِ تاریخچهی واژهی "دوستی" در قرون گذشته و ارتباط آن با انواع هنرها میپردازد و در این راه از آثار فلاسفه و اندیشمندان بزرگی بهره میگیرد. در بخش دوم کتاب نهاماس تلاش میکند چهرهی دوگانهی دوستی را بیشتر بشکافد تا نشان بدهد دوستی مانند شمشیری دولبه، هم دارای فضیلتهای بسیار است و هم خطرات و ناملایماتی را به همراه دارد.
نشریه Library Journal دربارهی کتاب «فلسفهی دوستی» نوشت: «با نگرش رسانههای اجتماعی "دوست شدن" در جامعهی امروز بسیار رایج است. رسالهی نهاماس در مورد این موضوع، کتابی قابل توجه است. یک نگارش فلسفیِ قابل دسترس برای خوانندگان عادی که میخواهند ویژگی اساسی زندگی را بهتر درک کنند.»
سمانه –ازخوانندگان کتاب فوق نظر خود را در سایت «گودریدز» نوشته است: ««فلسفهی دوستی» یکی از کتابهای خوبی بود که دربارهی حفظ روابط و دگردوستی و همینطور حفظ و پایداشت روابط اجتماعی در حیطهی دوستانهتری خواندم. در این کتاب توجه ما جلبِ شناختِ جنبههای شخصیتی مختلف افراد در مکانهای مختلف میشد و اینکه فلسفه و هنر چگونه میتوانند نگرشمان را به دوستی تقویت کنند. در بخش دوم کتاب هم به فضیلتهای روابط دوستانه با تمام خطرات و ناملایماتش پرداخته شده بود. اینکه علت دوستیها چیست و آیا منفعتها و فوایدی که ما از روابط به دست میآوریم، میتوانند علت جذب شدن ما به افراد مختلف باشند یا نه؟ چرا با برخی صمیمیتر هستیم و آیا داشتن علایق مشترک، میتواند باعث حفظ و استمرار روابط دوستانه باشد؟»
لانیر اندرسون -استاد فلسفه دانشگاه استنفورد- راجعبه این کتاب چنین گفته است: ««فلسفهی دوستی» کار قابل توجهی ارائه داده است. نهاماس استانداردها را با واقعبینی در مورد مخاطراتِ از دست دادن یا فسادهایی که در طول دوستیهایمان اتفاق میافتد، کنار میزند. این درحالی است که احساس تزلزلناپذیر ما در مورد اینکه دوستانمان همیشه ارزشمندند و دارای اهمیت اصلی در زندگی ما هستند را حفظ میکند. این کتابِ عمیقاً روشنبینانه که ثمرهی یک عمر تامل است را نهتنها کسانی که به طور کلی به مقولهی "دوستی" اهمیت میدهند، باید بخوانند؛ بلکه باید توسط همهی ما که به دوستانمان اهمیت میدهیم، خوانده شود.»
جک وارمن –از کاربران سایت «آمازون»- پس از خواندن کتاب، نظرش را در این سایت نوشته است: «این یک کتاب عالی در مورد دوستی است. بسیار زیبا نوشته شده است و در عین ظرافت هیچگونه برتری و جهتگیری علمی خاصی ندارد. من این کتاب را به همهی کسانی که علاقهمند به تفکر عمیق در مورد دوستی هستند، خواه خوانندهی معمولی باشند یا فیلسوف دانشگاهی، توصیه میکنم.»
جویی –از دیگر کاربران سایت «آمازون»- نیز نظرش را چنین عنوان کرده است: «این کتاب زنگ تفریح خوبی در مطالعات من بود. درک دوستی در طول قرنها توسط فیلسوفان و نحوهی نمایش دوستیها در هنر، بسیار جالب، قابل تامل و مفید بود. روشهایی که در هر رابطه متفاوت است و اینکه دوستیها هرگز نمیتوانند یکسان باشند، چیزی بود که مرا مجبور کرد یک قدم به عقب بردارم و فکر کنم. در مورد ارزشهای مختلف هر دوستی، چه خوب و چه بد، فکر کردم. به طور کلی، کتاب بسیار خوبی بود که خوشحالم آن را خواندم.»
اما بهراستی فلسفهی دوستی چیست؟ در پاسخ به این پرسش در متن کتاب آمده است که: «میل ما برای ساختن دوستیهای خوب و پایدار غالبا به دلیل عدم تمرکز روی هدف و معنای دوستی ناکام میماند. اینکه برای خودمان مشخص کنیم «هدف دوستی» چیست، پرسش متعصبانهای نیست؛ بلکه نشان میدهد به دنبال برقراری پیوندهای اصیلی هستیم. در فلسفهی مدرن چیز قابل ذکری دربارهی دوستی نگفتهاند. یک دلیل آن این است که بسیاری از فیلسوفان مدرن پاسخهای ارسطو را پذیرفتهاند، هرچند دربارهی ذات بشر با او همعقیده نیستند. اما دلیل دیگر را میتوان ناشی از این واقعیت دانست که مسیحیت جای فلسفهی باستان را در هدایت بشر به سوی زندگی خوب گرفت.»
نهاماس معتقد است که هیچکس نمیتواند به شکل درست و کامل توضیح دهد که چرا فرد مشخصی را دوست دارد: «هرچقدر تلاش کنیم که توضیح دهیم چرا از کسی خوشمان میآید، پاسخمان بیبُروبرگرد مبهم و نادقیق خواهد بود و در نهایت راضیمان نخواهد کرد؛ پاسخهایی مبتذل و ناقص که هرگز نمیتوانند دلیل بنیادین عواطفمان را بازگو کنند.»
الکساندر نهاماس (Alexander Nehamas) فیلسوف آمریکایی-یونانی است. او زادهی آتن بوده و جوانی را در یونان گذرانده است. اکنون استاد گروه علوم انسانی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه پرینستون است. علایق او فلسفهی یونان، فلسفهی هنر، فلسفهی اروپایی و نظریهی ادبی است.
نهاماس بهدلیل آشناییاش با زبان یونانی در مطالعهی آثار فیلسوفان یونانی به درک خوبی دست یافته و تحتتأثیر جایگاه فلسفه در زندگی یونانیان و رومیان باستان بوده و همچنین بسیار تحت تاثیر نیچه، فیلسوف آلمانی، است. او تبدیل شدن فلسفه به یک رشتهی کاملا آکادمیک را زیر سوال میبرد و همچنین در نظری تقریبا مشابه، معتقد است هنر بخشی گریزناپذیر از زندگی انسان است، نه حوزهای جداگانه. او اکنون به تدریس فلسفهی افلاطون، فلسفهی نیچه و فلسفهی هنر مشغول است. پیش از این دو کتاب «هنر زندگی» و «نیچه: زندگی به منزله ادبیات» از او ترجمه شده است.