کتاب «تاریخ چیست» کتابی مهم دربارهٔ فلسفهٔ تاریخ است که به قلم «ئی. اینچ. کار» نگاشته شده است. کتاب «تاریخ چیست» در سال ۱۹۶۱ میلادی منتشر شده است و در همان سالها نیز بحثهای بسیاری را در بین دانشجویان و متخصصان این رشته برانگیخت.
این کتاب از تعاریف خود تاریخ و مورخ شروع و ارتباط آنها را با واقعیت تاریخی بررسی میکند و در فصلهای آخر به ارتباط فرد، جامعه و اخلاق با تاریخ میپردازد.
یکی از خوانندگان کتاب از سوالاتی مهم صحبت میکند که کتاب در دل خود دارد:
«این کتاب با طرح سوالاتی اساسی میخواهد راهی به کُنه فلسفه تاریخ پیدا کند. سوالاتی مانند اینکه آیا تاریخ مجموعهای از حقایق عینی است که فقط توسط عدهای به نام مورخ بیان میشود؟ یا مطالعهٔ گذشته با هدف روشن کردن زمان حال است؟ آیا تاریخ، «داستان فاتحان» است یا علت و معلول هم بخشی از تاریخ محسوب میشود؟
این کتاب پرسشهای زیربناییای را بررسی میکند که تاریخ با آن روبهرو است و درصدد پاسخ برمیآید.»
یکی دیگر از خوانندگان نوشته است:
«من اکنون 47 سال دارم و این کتاب را در 20 سالگی خواندم آن هم وقتی که در اولین سالهای ورود به دانشگاه بودم. خواندن این کتاب عمیقاً مرا تحتتأثیر قرار داد. این کتاب با سوالات خوبی که مطرح کرد، باعث شد به این فکر کنم که چرا دارم این رشته را میخوانم.»
در بخشی چهارم کتاب و در فصل «علیت در تاریخ» میخوانیم:
«ظرف شیر جوشان را که بهحال خود گذاریم سرمیرود. من نمیدانم، و هرگز هم نخواستهام بدانم، که علت این امر چیست؛ اگر اصرار شود که اظهار نظر کنم، احتمالاً آن را ناشی از گرایش شیر بسررفتن خواهمخواند، که درست است اما روشنگر چیزی نیست. البته من دانشمند علوم طبیعی نیستم. بههمین طریق، شخص ممکن است دربارهٔ رویدادهای گذشته مطالبی بخواند؛ یا حتی بنویسد، بی آنکه بخواهد بداند علت وقوع آنها چه بود، یا ممکن است بهاین اکتفا کند که علت بروز جنگ جهانی دوم تمایل هیتلر بهجنگ بود، که درست است اما باز روشنگر چیزی نیست. ولی در این حالت نباید مرتکب خطای لفظی شده خود را پژوهندهٔ تاریخ یا مورخ بنامد. تاریخ مطالعهٔ علل است. مورخ، همان طور که در پایان سخنرانی پیش گفتم مدام میپرسد «چرا؟»؛ و مادام که امید جواب دارد، نمیتواند آرام بگیرد. مورخ بزرگ ـــــ یا شاید باید کلیتر بگیم، متفکر بزرگ ــــــ کسی است که دربارهٔ چیزهای نو یا در محتوای تازه میپرسد «چرا؟».
هرودوت، پدر تاریخ، در آغاز کتابش هدف خود را چنین تعریف کرد: حفظ یادبود اعمال یونانیان و بربرها «و بویژه، در ورای هر چیز دیگر، ابراز علت جنگیدن آنها با یکدیگر». هرودوت پیروان چندانی در دنیای قدیم نیافت: حتی توکودیدس (توسیدید) متهم شده که فهم روشنی از علیت نداشت. اما در قرن هیجدهم که شالودهٔ تاریخنویسی جدید گذاشتهمیشد، مونتسکیو، در کتاب: ملاحظاتی در باب علل عظمت رومیها و ترقی و انحطاط آنها، کار خود را بر این اساس شروع کرد که «در هر پادشاهی علل کلی ــــ اخلاقی یا طبیعی ــــ در کار است که آن را ترقی میدهد، نگهداری میکند، یا واژگون میسازد» و «همهٔ رویدادها تابع این علل است». چند سال بعد در روحالقوانین این فکر را توسعه و تعمیم داد.
بیهوده است تصور کنیم که «آنچه در جهان میبینیم معلول تقدیر کور است». افراد «تنها و تنها فرمانبر اوهام و خیالات خود نیستند»؛ رفتار آنها پیرو قوانین یا اصول مشخص ناشی از «طبیعت اشیاء است».
در فصل دوم به نام جامعه و فرد میخوانیم:
«انسانشناسان عموماً بر این عقیدهاند که فردیت انسان بدوی کمتر از انسان متمدن بوده و بهنحوی کاملتر بهقالب اجتماع خود درمیآمده است. این نظر حائز عنصری است از حقیقت. جوامع ساده همگونترند، بدین معنی که نیاز آنها به انواع گوناگون مشاغل و مهارتهای فردی، و فرصتهایی که ارائه میکنند، بمراتب کمتر از جوامع همبافته و پیشرفته است. تعمیم روزافزون فردیت بدین مفهوم دستاورد ضروری جامعهٔ پیشرفته امروزی است و در تمام فعالیتهای آن دیدهمیشود. اما خطای بزرگی است که این فرایند فردیتگرایی، و قدرت و همبستگی بالندهٔ جامعه را در برابر هم نهیم. رشد جامعه و رشد فرد دوشادوش هم پیشمیرود، و بر یکدیگر اثر میگذارد. در حقیقت مقصود ما از اجتماع همبافته یا پیشرفته، اجتماعی است که وابستگی متقابل افراد به یکدیگر صورت پیشرفته و همبافته یافتهباشد. معقول نیست که توان یک جامعهٔ ملی امروزین را در شکلبخشیدن بهسرشت و اندیشهٔ افراد خود، و در ایجاد میزان معینی همرنگی و همگونی در میان آنان، کمتر از نیروی جامعهٔ بدوی قبیلهای بپنداریم.»
«ادوارد هالت کار (E.H. Carr)» مورخ، دیپلمات و نظریهپرداز روابط بینالملل اهل بریتانیا بود. او در سال 1892 به دنیا آمد. آقای کار بیشتر به سبب آثار تأثیرگذارش در زمینه روابط بینالملل و تاریخنگاری شناخته میشود.
او رویکردهای سنتی در مطالعه روابط بینالملل را به چالش کشید و بر نقش قدرت و منافع ملی در شکلدهی به سیاست جهانی تأکید کرد.
کار همچنین بهعنوان دستیار سردبیر تایمز در دهه 1940 و همچنین نماینده دولت بریتانیا در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در اوایل دهه 1950 خدمت کرد. دیدگاههای او درباره تاریخ و روابط بینالملل که با بستر واقعگرایی مشخص میشود، تأثیری ماندگار بر این حوزه داشته است. وی سرانجام در سال 1982 چشم از جهان فرو بست.
وی چندین کتاب دارد که برخی از آنها به فارسی ترجمه شدهاند؛ از جمله: «داستایفسکی: جدال شک و ایمان» و «میخائیل باکونین؛ شورشی سودایی».
اگر اولین باری است که از بوک لند خرید میکنید میتوانید کتاب تاریخ چیست را با 25درصد تخفیف تهیه کنید. برای آشنایی با شیوۀ خرید آنلاین کتاب میتوانید راهنمای خرید را مطالعه کنید.
برای خواندن کتابهای فلسفی بیشتر، به صفحه خرید کتاب فلسفی سر بزنید.