آخرین تزار

«آخرین تزار» برگی است مهم و آموزنده از تاریخ امپراطوری روسیۀ تزاری. در واقع این کتاب که بر اساس شواهد و اسناد و خاطره‌نگاری‌های تاییدشده به نگارش درآمده است، راوی چگونگیِ فروپاشی یکی از عظیم‌ترین سلطنت‌های دنیا را به تصویر می‌کشد: فروپاشی خانوادۀ سلطنتی رمانُوف‌ها یا همان تزارها. در این کتاب، خواننده با شرح حالی مو‌به‌مو از زندگی و مرگ هولناک «نیکالای دوم» یا آخرین تزار روسیه مواجه می‌شود؛ اما این تنها محتوای این کتاب نیست. راژینسکی در این کتاب کوشیده است تا به همراه خوانندگان به دنیای زندگی روزمرۀ سلطنتی تزارهای روسی و اوضاع اجتماعی این کشور در دوران‌های حساس و انقلابی سرک بکشد. در این راه، با اسرار و اتفاقات حیرت‌انگیز بسیار مواجه خواهیم شد و با نثری زیبا و جذاب، از زندگی اشخاص مختلفی خواهیم خواند که در دستگاه قدرت روسیه، سری در سرها دارند.

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در ابتدایی‌ترین فصل کتاب، با بخش زیر روبه‌رو خواهیم شد که خبر از افشای اسناد محرمانه می‌دهد: «بدین‌سان «اسناد و مدارک و منابع رُمانُف‌ها» در بایگانی مرکزی انقلاب اکتبر جمع‌آوری شد... من آن‌ها را «اسناد خونین» می‌نامم. نیکالای سی و شش سال تمام پیوسته خاطرات روزانه‌ی خود را یادداشت کرده است. او این کار را در سال 1882 آغاز کرد، در چهارده‌سالگی در کاخ گاتچنیا، کاری که در پنجاه‌سالگی او و در زمان حبس در یکاترینبورگ به پایان رسید. دستخط مرتب و آراسته‌ی تزار تمام برگ‌های پنجاه دفتر را پر کرده است. اما آخرین دفتر، دفتر پنجاه و یکم، تنها تا نیمه نوشته شده است: رشته‌ی زندگی مولف از هم گسسته و صفحاتی که او محض احتیاط و به دقت شماره‌گذاری‌شان کرده است با دهانی از هم‌گشوده تهی مانده‌اند. این دفتر یادداشت‌های روزانه از هرگونه اندیشه‌ای خالی است و مولف آن به ندرت به ارزیابی چیزی پرداخته است. دفتر خاطرات او عبارت است از ثبت و یادداشت حوادث مهم هر روز، همین و بس. اما صدای او در این دفتر ماندگار شده است، قدرت رازآمیز کلام راستین... این آدم کم‌حرف و تودار برای ما حکایت‌ها می‌گوید، داستان‌هایی از زندگی خویش و به زبان خویش. او مولف است. من دفتر یادداشت‌های روزانه‌ی این مرد را ورق می‌زنم... موج بلند ابدیت، آمیخته با احساسی پیش‌پاافتاده، در هر صفحه احساس می‌شود آدمی می‌تواند دستان دیگری را حس کند، تماس دستانی دیگر، از خلال یک قرن.»

در این کتاب نه‌تنها زندگی «نیکالای دوم» بلکه زندگی دیگر تزارهای روس و اتقافات مهم زندگی آنان نیز بررسی می‌شود:

«ورا فینگر و آن چهار مرد حاضر در خانه تمام شب را کار کردند. سپیده که زد، چند پیت نفت را با ژلاتین انفجاری پرکرده بودند. حاصل کارشان چهار بمب دست‌ساز بود. آن‌ها قصد داشتند تزار آلکساندر دوم را به قتل برسانند، یعنی یکی از بزرگ‌ترین اصلاحگران تاریخ روسیه را. در آن روزهای بهاری، تزار آماده می‌شد تا قانون اساسی شایسته‌ای را تقدیم روسیه کند، قانونی که دولت استبدادی و فئودالی کشور را به حلقه‌ی دولت‌های متمدن اروپایی می‌پیوست. اما جوانان بیم داشتند که قانون اساسی رضایتی دروغین در جامعه پدید اورد و روسیه را از انقلاب آتی دور سازد. به نظر آن‌ها، اصلاحات تزار بسیار کند پیش می‌رفت. جوانان عجله داشتند.  تروریست‌های انقلابی تا آن زمان هفت‌بار به جان تزار سوءقصد کرده بودند، سوءقصدهایی همه نافرجام. این تلاش‌ها به بهای بیست‌ویک اعدام تمام شده بود. اینک آن‌ها دوباره به خیابان‌های پترزبورگ آمده بودند، باز هم برای کشتن تزار.»

دربارۀ نویسندۀ کتاب آخرین تزار

«ادوارد راژینسکی» تاریخ‌دان، نمایشنامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس مشهور کشور روسیه است. از او تاکنون بیش از 40 کتاب غیرداستانیِ تاریخی منتشر شده است. عمدۀ شهرت راژینسکی، به دلیل کتاب‌های موفق‌اش در به تصویر کشیدن ادوار و شخصیت‌های مهم سیاسی و تاریخی روسیه به وجود آمده است.

از جمله دیگر آثار مهم او که به فارسی ترجمه و چاپ شده‌اند می‌توان به کتاب‌های «راسپوتین» و «استالین» اشاره کرد.