کتاب «خاطرههای جنگ انقلابی» یکی از آثار مهم ارنستو چه گوارا است که حاصل جمعآوری دستنوشتهها و خاطرات ارنستو، دربارۀ انقلاب کوبا است. انقلاب کوبا یکی از خارقالعادهترین انقلابهای قرن اخیر است که در کتاب «خاطرههای جنگ انقلابی»، به شرح جزئیات آن پرداخته شده و در تلاش است تا مخاطبان را با داستان سرنگونی نظام باتیستا آشنا کند.
دست استثمار و استبداد در طول تاریخ جهان همواره گلوی مظلومین دنیا را میفشرد و زخمی عمیق بر دل آنها به جا میگذارد که تا مغز استخوانشان را میسوزاند. پس از کشف آمریکا توسط کریستف کلمب، آمریکای لاتین یکی از کشورهای مظلومی بود که سریعاً تحت سیطرۀ اسپانیا درآمد. مردم بیگناه و بردگان سیاهپوستی که دیگر حق زندگیِ معمولی را از دست داده بودند، باید بیوقفه برای اربابان اروپاییهاش خوشخدمتی میکردند تا تنها داراییشان، یعنی حیاتشان را نجات دهند. چه گوارا که در یکی از سفرهایش به آمریکای لاتین از وضعیت اسفناک آنها متأثر شد، غلیانی درون خویش احساس کرد و برای آزادی کوبا دست بهکار شد. این داستان برخی از رشادتها و خاطرات این قهرمانِ راه آزادی است.
یکی از خوانندگان کتاب که از محتوای گیرای آن شگفتزده شده است، مینویسد: «من از این کتاب مطالب بسیاری در بابِ استراتژیهای نظامی و چریکی، زندگی روزمرۀ انقلابیون و زندگی دهقانیِ کوبا آموختم. من اسیر امیدها و رویاهای یک نسل کامل از مردان و زنان جوان شدم و بسیار تحتتأثیر داستانهای متعدد شجاعت و بیباکی سربازان قرار گرفتم. حتماً باید آن را بخوانید تا جریان داستان در عمقِ وجودتان رخنه کند.»
خوانندۀ دیگری با اشاره به مطالعههای اخیرش در زمینۀ کمونیست، مینویسد: «من قبلاً کتابهای بسیاری را در زمینۀ کمونیست مطالعه کرده بودم. با این حال، این کتاب به جای اینکه مبتنی بر ایدئولوژی سیاسی باشد، بیشتر مبتنی بر هنر جنگ است. این نوشته بیشتر شبیه گزارشی ژورنالیستی از جنگ انقلابیِ کوبا است. ما با تکتک جزئیاتی که چریکها در مبارزات سیاسی برای سرنگونی دیکتاتور، باتیستا با آن مواجه شدهاند، آشنا میشویم. با این حال، کل کتاب سفری به سوی انقلاب در کوبا است. ما نمیتوانیم هیچ برنامهای برای آینده کشور ببینیم. به نظر میرسد چهگوارا، که خود یک مبارز چریکی است، فقط جنگ و پیامدهای آن را تحلیل میکند.»
انتشارات گلآذین نسخۀ فارسیِ این کتاب را با ترجمۀ آقای قاسم صنعودی روانۀ بازار کرده است.
در ابتدای کتاب پیشگفتاری از زبان روبر مرل، نویسندۀ مشهور کتاب قلعۀ مالویل، میخوانیم: «کتابی که پیشرو دارید مجموعهای از مقالههایی است که نخست در بوئنیا هفتهنامۀ بزرگ کوبایی به مدیریت انریکه ده لا اوسا و نیز در اولیبو هفتهنامۀ نیروهای مسلح در کوبای پس از پیروزی انقلاب به چاپ رسیده، بنابراین کاملاً بهحق بود که بر این مجموعه، همانگونه که خود «چه» خواسته است، شرحهای دیگری که خود او پیشتر یا بعدتر به چاپ رسانده افزوده شود. به این ترتیب، کتابی که ما به خوانندگان عزیز عرضه میکنیم، در نهایت، کاملتر از اثری است که در کوبا تحت عنوان «pasajes de la Guerra revolutionaria» به چاپ رسیده است. این عنوان اسپانیایی که میتوان آن را خاطرههای جنگ انقلابی ترجمه کرد، بهخوبی نشان میدهد که موضوع عبارت است از وقایع برجستۀ حماسۀ سیرا که «چه» هنگامی که وظایف وزارت تمام وقتش را به خود اختصاص میداد، در لحظههای بسیار نادر فراغت، با شتاب به روی کاغذ میآورده.»
در ادامه به اثر ماندگار و جهانی شدن ارنستو «چه» گوارا اشاره شده است: «این روایتها از همان برخورد اول، به سبب سادگی و عاری بودن قابل ملاحظه از هرگونه ادعای ادبی، تأثیر کوبندهای میگذارند. کاملاً باعث حیرت «چه» خواهد شد که به او بگویند برخی از قسمتهای خاطراتش از فرط هیجان عمیق انسان را منقلب میکنند از نویسندهای بزرگ نشان دارند. در واقع به آسانی میتوان دید که او هرگز، در عالم فروتنیاش، تصور نمیکرده که خاطراتش روزی در اروپا ترجمه شود. بهطور حتم، او آنها را برای کوباییها، یا مردم آمریکایلاتین (که البته تاریخ کوبا برایشان آشنا است) نوشته، زیرا در بسیاری جاها به ذکر نامهایی میپردازد و به رویدادهایی اشاره میکند که برای خوانندۀ فرانسوی یادآور کمترین چیزی نیستند.»
در قسمتی از کتاب به توصیف کشور کوبا پرداخته شده است: «کوبا، نخستین سرزمین آمریکایی است که کریستف کلمب کشف کرد و همان روز مستعمرۀ اسپانیا شد، طی یک رشته جنگهای طولانی و خونین، که با تقطیعها و وقفههای طولانیاش از 1868 ال 1898 طول کشید، خود را از بند کشور صاحب مستعمره رهانید. زمانی که یاغیان در سال 1868 به نیروهای اسپانیایی حمله کردند، استثماری دو درجهای در کوبا وجود داشت: اسپانیاییها به استثمار کشاورزان کوبا میپرداختند و اینان نیز به نوبۀ خود، بردگان سیاه را تحت استثمار قرار میدادند. و قطعاً فقط روزی که بردگان سیاه آزاد شده به دست وطنپرستان کوبایی، با اربابان پیشین خود متحد شدند، مبارزه جنبۀ مردمی یافت و طرح پیروزی شروع به شکل گرفتن کرد.»
ارنستو چه گوارا پزشک، مؤلف، چریک و دیپلمات انقلابی مارکسیست است که در سال 1928 در آرژانتین متولد شد. او یکی از شخصیتهای اصلی انقلاب کوبا بود. ارنستو گوارا نخستین فرزند یک خانوادۀ هفت نفره بود که در خانوادهای از طبقۀ فرادست به دنیا آمد. پدرش معمار بود. خانوادۀ گوارا دیدگاههای چپگرایانه داشت و از اینرو، او در سن کم با مکاتب سیاسی مختلف آشنا شد. بر خلاف بیماری آسم که تا اواخر عمر او را رها نکرد، وی در رشتههای مختلف ورزشی مانند شنا، گلف و تیراندازی موفقیتهای بسیاری کسب کرد. عطش پایانناپذیر او برای کاوش جهان باعث شد دو مرتبه دانشگاه را ترک کند تا عازم سفر شده و در یکی از همین سفرهایش به آمریکای لاتین، جرقۀ مبارزهاش روشن شد و «چه» بعدها به چهرۀ برجستۀ انقلاب کوبا تبدیل گشت. پس از انقلاب او نقشهای کلیدی بسیاری را در دولت جدید ایفا کرد.
مجلۀ تایم از او به عنوان یکی از 100 فرد تأثیرگذار قرن بیستم نام برده است. از دیگر آثار وی میتوان به کتابهای «انسان و سوسیالیسم در کوبا»، «خاطرات سفر با موتورسیکلت» و «خاطرات بولیوی» نام برد. عمر این مبارز فداکار به درازا نکشید و در سال 1967 دستگیر و اعدام شد.