«یوهانس کلیماکوس؛ یا، در همهچیز باید شک کرد» کتابی فلسفی و بسیار عمیق از «سورن کیرکگور» است که برای نخستینبار در سال 1958 به صورت کتاب منتشر شد؛ اما این نوشته در سال 1844 نوشته شده و با نام مستعار یوهانس کلیماکوس (شخصیت اصلی کتاب) به شهرت رسیده بود. «یوهانس کلیماکوس» اثری است بسیار جالب توجه از یکی از فیلسوفان بزرگ مکتب اگریستانسیالیسم که درونمایهای داستانگونه دارد. این کتاب در اصل ناتمام مانده است و فقط پس از مرگ نویسندهاش به صورت گسترده منتشر شده بود.
«یوهانس کلیماکوس؛ یا، در همهچیز باید شک کرد» یک کتاب فلسفی در ژانر تربیتی (Bildungsroman) است! در این کتاب خواننده با قدمبهقدم با مراحل زندگیِ فلسفیِ فردی به نام یوهانس کلیماکوس آشنا میشود. نام دیگر کتاب اشارهای به فلسفۀ دکارت دارد؛ «در همهچیز باید شک کرد». به معنایی دیگر، یوهانس کلیماکوس هم در این سفر فلسفی خود سعی بر چالش کشیدن چیزهای بدیهی و از پیش پذیرفته دارد. کلیماکوس را میتوان روح بلندپرواز فلسفۀ دکارتی دانست که سعی بر کنکاش در تزها و آنتیتزهای این فیلسوف بزرگ دارد.
یوهانس کلیماکوس نشان میدهد که فلسفه میتواند با شوخطبعی و سرگرمی نیز توأم باشد. این کتاب اثری ناتمام است که کیرکگور در سال ۱۸۴۱ نوشت. کتاب در زمان حیات او منتشر نشد و پس از مرگ او توسط برادرش در سال ۱۸۴۴ انتشار یافت.
یوهانس کلیماکوس از نسخه انگلیسی کتاب Philosophical Fragments/Johannes Climacus به ترجمه ادنا و هاوارد هانگ به فارسی برگردانده شده است. امتیاز این کتاب در گودریدز به شرح زیر است:
ماری در مورد تجربهی مطالعهی این کتاب مینویسد:
«بسیار مقدمه جامع و کاملی دارد که بهخوبی زمینه را برای مطالعه و درک کتاب فراهم میکند. نثر کتاب بسیار سلیستر و روانتر از چیزی بود که فکر میکردم. به هر کسی که تا حدودی با مبانی فلسفه آشنایی دارد مطالعه آن را پیشنهاد میکنم.»
بخشی از نظر سینا درباره کتاب این است:
«همیشه ترسم این بود که با خواندنِ دیگر آثار کیرکگور، درخششِ خیرهکنندهی «ترس و لرز» برایم رنگ ببازد و آن هم اثری شود در کنارِ دیگر آثار؛ این دفترچهی کوچکِ فرزانگی، از درخشش آن تغزل دیالکتیکی ایمان در دیدهام نکاست، بلکه به آن وضوح بهتری بخشید.»
در آغاز کتاب یک روایت جلب توجه میکند:
مراد من شک واقعی است که در ذهن جای دارد. نه شکی که گاهبهگاه پیش میآید، هنگامیکه در حرف میگوییم شک داریم اما در ذهن تردیدی به خود راه نمیدهیم. علاج این نوع شک اخیر در قلمرو «روش» نمیگنجد، بلکه متعلق است به پژوهشهای راجع به لجاجت و علاج آن. (اسپینوزا، رساله در اصلاح فاحمه، بند ۷۷)
مقدمه داستان به این شکل آغاز میگردد:
چند سال پیش در شهر اچ...دانشجوی جوانی میزیست به نام یوهانس کلیماکوس که هیچ سودای این را نداشت که جهان سرشناس شود، چراکه، برعکس، از زیستن در خلوت و انزوا خرسند بود. طبع انزواجویی داشت و از هر گونه تماس نزدیک با مردمان دوری میکرد. آنانی که با او صمیمیتر بودند برای اینکه توضیحی برای خود بتراشند با خود میگفتند یا افسرده جان است یا عاشق.
یوهانس در راستای تز «در همه چیز باید شک کرد» به سه گزاره اصلی رسید که چنین بودند:
1) فلسفه با شک آغاز میشود؛ 2) فرد برای فلسفه ورزی باید شک کرده باشد؛ 3) فلسفه مدرن با شک آغاز میشود.
او بررسی می کند که آیا «از سر اتفاق بود که فلسفه مدرن با شک آغاز شد یا خیر» اما شواهد را بینتیجه میداند. سپس میپرسد: «آیا بهضرورت فلسفه مدرن با شک آغاز شد؟» پاراگرافی را که اشاره به این موضوع دارد را میخوانیم:
اگر فلسفه مدرن بنا بهضرورت با شک آغاز میشود، بنابراین آغازش در تداوم فلسفهای پیشین تعریف شده است. در این صورت اگر میخواستیم در مورد آنچه فلسفه با آن آغاز میشود حرفی تاریخی بزنیم، احتمالاً باید به آن چیزی اشاره میکردیم که فلسفه پیشین با آن آغاز شده است که در این صورت آغاز فلسفه مدرن صرفاً پیامدی بود در بطن آغازی پیشین. بهعلاوه، اینجا پیشاپیش به معضلی پی برد که دیر یا زود باید با آن روبرو میشد: اینکه تصور چنین پیامدی دشوار است، زیرا آغازی که فلسفه مدرن با آن آغاز شد چنان انفصال تعریف شده است. بدین ترتیب باید نوع منحصربهفردی از پیامد باشد، یعنی پیامدی که از رهگذر آن از چیزی ضد آن چیز نتیجه میشود. چنین چیزی عموماً یک جهش خوانده میشود.
پاراگرافی از کتاب را که اشاره به دشوار بودن کار فیلسوف دارد را میخوانیم:
فرد فیلسوف باید از خودش آگاهی یابد و در این آگاهی از خویشتن درعینحال از فحوای خویش بهمثابه یک دقیقه در فلسفه مدرن آگاهی یابد؛ فلسفه مدرن نیز بهنوبه خود باید نسبت به خودش همچون عنصری از فلسفهای پیشین آگاهی یابد که بهنوبه خود باید نسبت به خودش همچون آشکارگیِ تاریخیِ فلسفه سرمدی آگاهی یابد.
سورن کیرکگور فیلسوف و متخصص الهیات دانمارکی قرن نوزدهم بود. کیرکگور هم هگلیسم زمان خود و هم آنچه را که تشریفات توخالی کلیسای دانمارک میدانست بهشدت مورد انتقاد قرار داد. بیشتر آثار او به موضوعات مذهبی مانند ایمان به خدا، نهاد کلیسای مسیحی، اخلاق و الهیات مسیحی و عواطف و احساسات افراد در مواجهه با انتخابهای زندگی میپردازد. آثار اولیه او با نامهای مستعار مختلفی نوشته شده بود که دیدگاههای متمایز خود را در قالب گفتگوهای پیچیده ارائه میکرد.
سورن کیرکگور وظیفه کشف معنای آثارش را به خواننده واگذار کرد، زیرا معتقد بود «کار را باید سخت کرد، زیرا فقط سختیها الهامبخش افراد اصیل هستند». کیرکگور نزد محققین با عناوین اگزیستانسیالیست، نئوارتدوکسیست، پست مدرنیست، اومانیست و فردگرا شناخته میشود.
در اینجا برخی از نکات جالب در مورد این کتاب آورده شده است:
اگر به فلسفه علاقه دارید، یوهانس کلیماکوس یک گزینه عالی برای خواندن است.
اگر اولین باری است که از بوک لند خرید میکنید میتوانید کتاب یوهانس کلیماکوس را با 25 درصد تخفیف تهیه کنید. برای آشنایی با شیوه خرید آنلاین کتاب میتوانید راهنمای خرید را مطالعه کنید.
اگر به ادبیات داستانی علاقهمندید، به صفحه خرید رمان هم سری بزنید.