شوهر آهو خانم

 شخصیت‌های اصلی این داستان را آهو، سید میران سرابی (شوهر آهو) و هما تشکیل می‌دهند. این رمان به داستان زندگی آهو می‌پردازد. او زنی‌ گوش‌به‌فرمان و رنج‌دیده است و سیمایی اصیل‌تر و نزدیک‌تر به یک زن سنتی ایرانی را نشان می‌دهد که موقعیتش در خانه با ورود زنی مدرن‌تر و سرکش‌تر (هما) به خطر می‌افتد. سید میران، نانوا و رئیس صنف نانوایان کرمانشاه است. داستان از آن‌جایی آغاز می‌گردد که یک روز هما وارد نانوایی او می‌شود و میران دیگر نمی‌تواند هما را فراموش کند.

کار به جایی می‌رسد که سید میران همه‌ی قول‌وقرارها را زیر پا گذاشته و روز به روز بیشتر در منجلابی که خود ساخته فرو می‌رود. در این میان زندگی برای آهو روز به روز دشوارتر می‌گردد. حوادثی که میان این سه شخصیت رخ می‌دهد، رمان شوهر آهو خانم را می‌آفریند.

نظر خوانندگان درباره کتاب شوهر آهو خانم چیست؟

نجف دریابندری در دوره دوازدهم مجله‌ی «سخن» چنین می‌نویسد: «نویسنده در این داستان از زندگی مردم عادی اجتماع ما تراژدی عمیقی پدید آورده و به صحنه‌هایی پرداخته است که انسان را به یاد صحنه‌های آثار بالزاک و تولستوی می‌اندازد. این نخستین بار است که یک کتاب فارسی به من جرأت چنین قیاسی را می‌دهد.»

حسین پاینده (نویسنده و منتقد ادبی) در توصیف این اثر می‌گوید: «رمان شوهر آهو خانم به مساله مهمی در میان مردم جامعه ما پرداخته و آن هم قضیه چندهمسری است. این موضوع همیشه مناقشه‌برانگیز بوده است. یکی از اسنادش هم خلق چنین رمانی‌ست. اگر در ادبیات‌مان در 800 صفحه رمان به این موضوع پرداخته می‌شود، اگر هنوز در میان مردم، همسایه‌ها و روزنامه‌ها این مساله زیاد مطرح می‌‌شود، یعنی افغانی به موضوع مهمی پرداخته است. چون از یک طرف جواز شرعی دارد و از طرف دیگر ممکن است جواز عاطفی نداشته باشد. این رمان بررسی روانکاوانه‌ای از تناقض‌های شخصیت سید میران و تناقض‌های زندگی ماست و سعی در پاسخ دادن به سوالاتی مانند این دارد که انسان‌هایی که فکر می‌کنیم مانند فولاد هستند چطور در جایی می‌شکنند.»

سمیه صادقی نیز نقد مفصلی بر این کتاب نوشته که خلاصه‌ای از آن را می‌خوانیم: «این اثر آینه تمام‌نماى اجتماع ما است. هنر بزرگ نویسنده در این است که با آفریدن ده‌ها انسان حقیقى و به جنبش در آوردن صدها حادثه واقعى، از یک دوران خاص اجتماعى پرده برگرفته است. على‌محمد افغانى در شوهر آهوخانم نشان مى‌دهد که نویسنده‌اى است تیزبین، که حرکات زن و مرد و کودک و حتى سگ و گربه را به‌خوبى مى‌بیند. در این کتاب شخصیت‌های نسبتاً زیادی به چشم می‌خورند. همچنین این اثر پر از توصیف است. در این رمان بافت قدیمی خانواده ایرانی و موقعیت زن در خانه و اجتماع در چارچوب سنت‌ها و قراردادهای مسلط بر خانواده و جامعه، در طبقه متوسط نمایانده شده است. خواندن این اثر زیبا را به همه کسانی که یادداشت کوچک من را می‌خوانند توصیه می‌کنم.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

«در زندگی لحظاتی پیش می‌آید که انسان نه کسی را دوست دارد و نه دلش می‌خواهد کسی او را دوست داشته باشد. از همه‌چیز و همه‌کس حتی از وجود خود بیزار است؛ مثل این‌که تمام نیروها و رشته‌های زندگی را از او بریده اند.» این جمله‌ی معروف، که احتمالاً تا پیش از این نیز به چشم‌تان خورده بود، متعلق به رمان شوهر آهو خانم است. در بخشی از رمان می‌خوانیم: «آهو خواه ناخواه می‌بایست به زندگی هووداری که شوهرش به او تحمیل کرده بود تن در دهد؛ بسوزد و هر طور هست با وضع جدید بسازد. اگر سید میران مردی بود که شاهین عدل و انصاف را میان دو همسر راست نگه می‌داشت و اگر هما به حق خود قانع بود، او چندان غمی نداشت؛ اما نه شوهرش چنان مردی بود و نه هوویش چنین زنی. از وقتی که دوباره نوبت برقرار شده بود، شوهرش البته یک شب در میان پهلوی او بود. ولی چه بودنی، دلش که همه حرف‌ها بر سر آن بود همراهش نبود.»

می‌توان این رمان را نخستین رمان فمینیستی زبان فارسی به شمار آورد: «چه بسیارند سرابی‌ها که از روی هوا و هوس دل به هماها بسته و تک‌تک استخوان‌های غرور و اعتماد‌به‌نفس آهوها را زیر پا له می‌کنند و چه بسیارند آهوها که خسته و افسرده و بی‌پناه تا آخرین لحظه دست از مبارزه برنمی‌دارند و تمام زندگانی خویش را صرف جنگ با هوس پوچ سرابی‌ها کرده‌اند.»

درباره نویسنده کتاب شوهر آهو خانم

محمدعلی افغانی (زاده ۱۱ دی ۱۳۰۳- کرمانشاه) از نویسندگان مشهور ایرانی است. انتشار رمان شوهر آهو خانم برای او شهرت زیادی به ارمغان آورد. او وارد سازمان نظامی حزب توده شده بود که همین هم باعث شد تا دستگیرش کنند.

در سال‌های زندان، پنهانی و به دور از چشم نگهبان، شروع به نوشتن اولین رمان خود کرد. از دیگر آثار معروف او می‌توان به «شادکامان دره قره‌سو»، «بافته‌های رنج» و «شلغم میوه بهشته» اشاره کرد.

برای مشاهده موارد مرتبط می‌توانید به دسته‌بندی خرید رمان مراجعه کنید.