سال بلوا/ جیبی

سال بلوا روایتی از یک عشق ممنوعه است که با حوادث تاریخ معاصر ایران گره خورده است. نوش‌آفرین دختر یکی از بهترین فرماندهان پهلوی اول به نام سرهنگ نیلوفری است. سرهنگ برای ارتقای شغلی به شهر سنگسر می‌رود و باقی حوادث در شهر سنگسر رخ می‌دهد.

داستان سال بلوا طی هفت شب اتفاق می‌افتد که هر شب از زبان راوی یا نوش‌آفرین روایت می‌شود. فصل‌های کتاب ترتیب زمانی مشخصی ندارند و کنار هم چیدن این پازل، به خواننده واگذار شده است.

نظر مخاطبان درباره کتاب سال بلوا چیست؟

پریسا نوروزی نقدنویس، سبک معروفی در تلفیق داستان سال بلوا با افسانه پادشاه و زرگر را عامل اصلی جذابیت این کتاب دانسته است: «بهترین شیوه‌ای که عباس معروفی در طول داستان سال بلوا از آن استفاده کرده است، تلفیق رمان با افسانه دختر پادشاه و زرگر است. بدون تردید این شیوه تاثیر زیادی بر جذابیت داستان داشته است. نوش‌آفرین دختری سرزنده و شاداب و عاشق خانواده است؛ اما مانند تمام کسانی که لذت عشق را تجربه می‌کنند، کم‌کم تغییر می‌کند و افسرده می‌شود. اگر بخواهیم نگاهی عمیق‌تر به شخصیت نوشا در طول داستان داشته باشیم، به این باور می‌رسیم که نوش‌آفرین داستان همه زنان ایرانی است، شاید با کمی تفاوت.»

کتایون اصغری -نویسنده و منتقد ادبی-  سال بلوا را یک رمان نمادین و سرشار از عناصر معنی‌دار می‌داند: «برخلاف سایر رمان‌های ادبیات فارسی که معمولاً در آن‌ها از عناصر نمادین زیاد استفاده نمی‌شود، رمان سال بلوا دریایی است پر از نماد‌های مختلف و معنی‌دار. این نمادها آن‌چنان بامنظور و هدف‌دار استفاده شده‌اند که رمان به‌مثابه یک داستان کوتاه سمبلیک شده است. از نمادهای استفاده‌شده در این رمان می‌توان به موهای نوش‌آفرین و خاک اشاره کرد. مو که در ادبیات فارسی نماد باروری است، تا زمانی روی سر نوش‌آفرین در اهتزاز است که با کوزه‌گر رابطه دارد. اما زمانی که با معصوم (مردی نابارور) ازدواج می‌کند، موهایش را می‌بندد و از زیبایی آن‌ها لذت نمی‌برد. او از وقتی که این حقیقت را می‌فهمد، جلوی آینه می‌ایستد و موهایش را شانه می‌زند. گویی که تمایل زیادش به بچه‌دار شدن را با زبان بی‌زبانی و حتی در خواب‌هایش ابراز می‌کند. به طور کلی رمان سال بلوا شباهت زیادی به داستان کوتاه و نمادین گربه در باران اثر ارنست همینگوی دارد.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

داستان با این جمله‌ها آغاز می‌شود: «دار سایه درازی‌ داشت‌. وحشتناک‌ و عجیب‌. خورشید که‌ برمی‌آمد، سایه‌اش‌ از جلو همه مغازه‌ها و خانه‌ها می‌گذشت‌.» خواننده از همین ابتدا، فضای هولناک داستان را درک می‌کند و کنجکاو می‌شود تا از حوادث پیش رو آگاه شود. نگارنده در فصل‌هایی که از زبان نوشا (نوش‌آفرین) روایت شده، جایگاه زن ایرانی را به خوبی به تصویر کشیده است؛ زنانی سرکوب‌شده که پناهی جز تقدیر و سرنوشت ندارند و ظلمی را که جامعه مردسالار به آن‌ها روا داشته، بدون کم‌وکاست به فرزندان خود منتقل می‌کنند: «گفتم: چرا زور می‌گویی، مادر؟ چرا هر وقت جایی می‌روم یکی باید مثل سایه دنبالم باشد؟ مادر یک دستش را به کمرش زد و قدمی جلو آمد: چه حرف‌ها! کی پدرت اجازه می‌داد ما که زنش بودیم پامان را از خانه بیرون بگذاریم؟ حالا دخترش تک‌وتنها برود بیرون؟ مگر من می‌گذارم؟»

زنان داستان سرنوشت خود را پذیرفته‌اند و با بدیهی انگاشتن زورگویی مردان، این زورگویی و مردسالاری را به محبت و علاقه آن‌ها نسبت می‌دهند: «مادر جعبه‌ منجوق‌دوزی‌شده‌ پشت آینه را آورد و روی میز گذاشت. در برابر ابهت آن روزگار پدر تسلیم شده بود. تا آن روز هیچ‌وقت پدر را آن‌طور عصبی و هیجان‌زده ندیده بودم، با این حال حتی آن روز هم مهربان‌تر از مردهای مهربان بود و من بعدها فهمیدم که از حسینا مهربان‌تر نبود، اما از دیگر مردهای دنیا مهربان‌تر بود.»

در بخش دیگری از کتاب از زبان حسینا می‎خوانیم: «می‌دانی اولین بوسه جهان چطور کشف شد؟ در زمان‌های بسیار قدیم زن و مردی پینه‌دوز، یک روز به هنگام کار بوسه را کشف کردند. مرد دست‌هاش به کار بود، تکه‌نخی را با دندان کند، به زنش گفت بیا این را از لب من بردار و بینداز. زن هم دست‌هاش به سوزن و وصله بود، آمد که نخ را از لب‌های مرد بردارد؛ دید دستش بند است، گفت چه کار کنم. ناچار با لب برداشت، شیرین بود، ادامه دادند.»

درباره نویسنده کتاب سال بلوا

عباس معروفی در سال 1336 در تهران متولد شد. او تحصیلات خود را در دوره دبیرستان در مدرسه مروی به پایان رساند و پس از چند سال معلمی، به دنیای ادبیات ورود پیدا کرد. اولین داستان‌های معروفی در مجله احمد شاملو به چاپ رسید، اما در سال 1368 با انتشار رمان «سمفونی مردگان»، رسماً به‌عنوان یک نویسنده به جامعه ادبیات معاصر ایران معرفی شد. «سمفونی مردگان» موفق به دریافت چندین جایزه بین‌المللی شد و پس از ترجمه به زبان‌های مختلف، در سرتاسر دنیا به فروش رسید.

معروفی که سه جایزه ادبی قلم زرین گردون، قلم زرین زمانه و جایزه ادبی تیرگان را پایه‌گذاری کرده بود، به دلیل فعالیت‌های سیاسی و به‌دنبال توقیف مجله ادبی گردون، ناچار شد ایران را به مقصد آلمان ترک کند. از او 7 زمان و چندین نمایشنامه و مجموعه داستان به چاپ رسیده است.

برای مشاهده موارد مرتبط می‌توانید به دسته‌بندی خرید رمان مراجعه کنید.