اختراع قوم یهود
«اختراع قوم یهود» نگاهی دوباره به گذر تاریخ است و اسطوره‌ها، ناگفته‌ها و ناشنیده‌هایی که یهودیان و اسرائیل را احاطه کرده‌اند، بازخوانی می‌کند. کتاب، به پرسش‌هایی از این دست پرداخته است که: آیا واقعاً رویدادی تحت عنوان تبعید اجباری از طرف رومیان اعمال می‌شده است؟ آیا ما باید قوم یهود را طی دو هزار سال، هم به عنوان یک گروه قومی متمایز و هم یک ملت فرضی تلقی کنیم که سرانجام به موطن کتاب مقدس خود بازگشته‌اند؟ «اختراع قوم یهود» توسط نشر نو با ترجمه احد علیقلیان به چاپ رسید.
شلومو ساند، نویسندۀ کتاب، چنین استدلال می‌کند که اکثر یهودیان در واقع همان نوکیشانی هستند که در سرزمین‌هایی در سراسر خاورمیانه و اروپای شرقی پراکنده بودند. تشکیل قوم یهود و پس از آن یک ملت یهودی از میان این گروه‌های ناهمگون و نامتمرکز تنها می‌توانست در اثر بازنویسی جهت‌دار تاریخ، که واکنشی به ظهور ناسیونالیسم در اروپا بود، صورت گیرد. اختراع قوم یهود در تحلیلی جسورانه، خاخام‌ها را معماران هویت یهودی برمی‌شمارد و روایتی جدید از شکل‌گیری اسرائیل را بیان می‌کند؛ روایتی که می‌بایست خوانده و بازخوانده شود.
شلومو ساند، تصور و برداشت رایجی که از این موضوع در تاریخ وجود دارد را بر هم زده و پایه‌های نظری و فکری جدیدی را در راستای نگرش‌ها، تعاملات و آیندۀ اسرائیل مطرح می‌کند چرا که بدون درک از گذشتۀ اسرائیل و جایگزین‌کردن دیدگاه‌های جدیدتر و شاید نزدیک‌تر به حقیقت با آنچه در گذشته بوده، راه‌حل‌های دیپلماتیک در منطقۀ خاورمیانه مبهم باقی خواهد ماند.
نظر خوانندگان در سراسر دنیا دربارۀ اختراع قوم یهود چیست؟
رافائل بهر، روزنامه‌نگار و ستون‌نویس روزنامۀ گاردین می‌گوید: «زلزلۀ آرام کتاب شلومو ساند، ایمان تاریخی به پیوند یهودیت و اسرائیل را متزلزل می‌کند.»
تونی جودت، نویسندۀ کتاب پس از جنگ معتقد است که :«شلومو ساند، کتاب قابل توجهی نوشته است... هر کسی که علاقه‌مند به درک خاورمیانۀ معاصر است، باید آن را بخواند.»
ژاک جولیاد کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس فرانسوی دربارۀ این کتاب می‌گوید: «خواننده پیام را درک خواهد کرد؛ آنچه این کتاب مستند جسورانه مطرح می‌کند، افسانۀ یک قوم منحصربه‌فرد یهودی است که به طرز معجزه‌آسایی برخلاف همۀ مردمان دیگر از ناپاکی‌ها و ناخواسته‌های بیرونی محافظت می‌شود... با این وجود فرد را به سمت راه‌حلی یگانه سوق می‌دهد: ساخت یک اسرائیل سکولار و دموکراتیک»
جملاتی از کتاب که شاید انگیزۀ خواندن باشند
«آن‌ها معتقدند که این مردم _«ملت»شان، که بی شک قدیم‌ترین ملت است_ تقریبا به مدت دو هزار سال در تبعید سرگردان بود و با این همه به رغم این اقامت طولانی در میان غیریهودیان توانست از جذب در آن‌ها یا یکپارچه شدن با آن‌ها اجتناب کند. این ملت در سطح گسترده‌ای پراکنده شد و سرگردانی‌های تلخ آن او را به یمن و مراکش و اسپانیا و آلمان و لهستان و روسیه دوردست برد اما همیشه توانست پیوند‌های خونی نزدیک را در میان جوامع پراکنده نگه دارد و تمایزش را حفظ کند.»
در جایی دیگر از کتاب نوشته شده: «وقتی‌که یافته‌های گه‌گاهی تصویر تاریخ یهودی پیوسته خطی را به خطر می‌انداخت به ندرت از آن‌ها نقل‌قول می‌شد؛ وقتی هم که آشکارا مطرح می‌شد زود فراموش و به بوته فراموشی سپرده می‌شد. مصلحت‌های ملی گیره‌ای با دندانه‌های آهنین ایجاد کرد که از هر انحرافی از روایت‌های حاکم جلوگیری می‌کرد. چهارچوب مشخصی که داده‌های مربوط به گذشته یهودی و صهیونیستی و اسرائیلی در درون آن تولید می‌شود _یعنی آن گروه‌های انحصاری تاریخ یهود که از گروه‌های تاریخ عمومی و تاریخ خاورمیانه کاملا مجزا شده است_ نیز سهم زیادی در زمین‌گیری شگفت‌انگیز و امتناع لجوجانه از باز کردن درها به روی تاریخ‌نگاری جدید داشته است که به تحقیق سنجیده در خاستگاه و هویت یهودیان می‌پردازد. هر از چندی سؤال «یهودی کیست؟» عموم را در اسرائیل به تکاپو انداخته است، بیشتر به دلیل مسائل حقوقی که در پی دارد. اما خواب مورخان اسرائیلی را آشفته نکرده است. آن‌ها همیشه پاسخ را می‌دانسته‌اند: یهودی از اعقاب ملتی است که دوهزار سال پیش تبعید شده بود.»
دربارۀ نویسندۀ کتاب اختراع قوم یهود
شلومو ساند، 10ام سپتامبر 1946 در شهر لیدتز اتریش به دنیا آمد. او استاد بازنشستۀ تاریخ در دانشگاه تلاویو است. وی علاقه بسیاری به تاریخ معاصر و به ویژه تاریخ قوم یهود دارد. پدر او از خاخام‌های مطرود بود و از خدمت در کنیسه نیز خلع شد. والدین ساند دارای عقاید کمونیستی و ضدامپریالیستی بودند و از دریافت غرامت برای سختی‌هایی که در جنگ جهانی دوم متحمل شدند امتناع کردند. ساند دو سال از زندگی خود را در کمپ جا‌به‌جایی نزدیک مونیخ گذراند و به سمت یافا رفت، جائیکه پدرش کار حمل بار در قرارگاه حزب کمونیست پیدا کرد. او در جنگ شش روزه خدمت کرد. واحدی که او در آن حضور داشت، دچار تلفات سنگینی در ابوتور در شرق اورشلیم شد، سانحه‌ای که بسیار در تبدیل او به یک چپ‌گرای تندرو موثر بود.
سایر آثار شلومو ساند
کتاب‌های پیشنهادی
خریداران این کتاب، کتاب‌های زیر را هم خریده‌اند
