عشق غریبه ها

در پی تصمیم عباس میرزا نایب‌السلطنه فتحعلی شاه، برای تجهیز ایران به علوم روز، در سال 1811 دو مُحَصِل و در سال 1815 میلادی پنج محصل برای آموختن طب، زبان انگلیسی، ساخت توپ، اسلحه و سایر علوم، به بریتانیا اعزام شدند.

گزارش‌هایی که آنان از فرهنگ و صنعت غرب به ایران می‌فرستادند، عباس‌میرزا را تحت تاثیر قرار می‌داد، تا جایی که حتی وی با چاپ آگهی در روزنامه‌های انگلیس، از مردم این کشور دعوت کرد به جای آمریکا به ایران مهاجرت کنند و جهت ترغیب بیشتر، آن‌ها را از پرداخت مالیات برای همیشه در ایران معاف کرد. یکی از مهم‌ترین سوغاتی‌های این سفر، ورود دستگاه چاپ و انتشار روزنامه به ایران بود که باعث تاسیس نخستین روزنامه‌ی ایرانی به نام «کاغذ اخبار» شد.

نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره کتاب عشق غریبه‌ها چیست؟

نیویورک تایمز درباره‌ی این کتاب نوشت: «نیل گرین محصلان ایرانی را از طریق Regency England با عزم و مهارت یک کارآگاه قانونی دنبال کرده است. او با استفاده از دفتر خاطرات میرزاصالح به‌عنوان راهنمای اصلی خود، موفق شده است موضوعات را از طریق بایگانی‌های مختلف، نامه‌های پراکنده، روزنامه‌، مقاله و حتی نقاشی ردیابی کند. چنین شاهکاری را نباید دست کم گرفت.»

قسمتی از نظر شمیم شهلا - نویسنده و محقق - درباره‌ی کتاب «عشق غریبه ها»: «وقتی جزئیات یک دوره‌ی تاریخی از زندگی آدم‌ها را می‌خوانیم، خواه‌ناخواه به بودنشان ولو برای چند روز عادت می‌کنیم. بنابراین نسبت به سرنوشت و تقدیرشان حس پیدا می‌کنیم. «عشق غریبه‌ها» سرتاسر حس است. برای من این‌گونه بود که وقتی بعد از چندین سال راهی ایران شدند تا هرآن‌چه که کسب کردند را به ایران بیاورند، دلم برایشان تنگ شد که دیگر قرار نیست همراه با آن‌ها در لندن مشغول گشت‌وگذار باشم. شش جوان برای ما از فرنگ پس از سال‌ها؛ تلسکوپ، گونه‌های مختلف بذر، تجهیزات موتور بخار، تفنگ و تجهیزات تیراندازی، چند جلد کتاب پزشکی، ادوات ریاضیاتی و جراحی، ابزارها و داروها، دستگاه چاپ و البته عروس انگلیسی به عنوان سوغاتی آوردند. سوغاتی‌هایی که تبدیل به عواملی  شدند برای مدرن شدن جامعه‌ی ایرانی. مهم‌ترین ویژگی‌ این کتاب؛ ترجمه‌ی روان و ساده است که نه‌تنها کسل‌کننده نیست، بلکه مترجم با  شور و شوق داستان را روایت می‌کند. ترجمه‌ در آثاری که مربوط به یک سرنوشت تاریخی است، باید تبدیل به محرکی شود برای خواندن، ترجمه‌ی راحت جناب امیر‌مهدی حقیقت این ویژگی را با خود حمل می‌کند. از طرفی در بخش‌های مختلفی از کتاب، عکس‌هایی جذاب با عناوینی سرگرم‌کننده‌ ثبت شده است که دیدنشان حتما خالی از لطف نخواهد بود.»

مسعود بُربُر - نویسنده‌‌ی کتاب اینجا خانه من است - تحلیل خود از کتاب «عشق غریبه ها» را در صفحه اینستاگرامش منتشر نموده که قسمتی از آن را می‌خوانیم: «موقعیت دانشجویان دویست سال پیش ایران در بریتانیا، موقعیتی متفاوت با تصور امروزی ما بود. آن زمان فارسی فقط زبان ایرانیان نبود. در هند و پیرامون اقیانوس هند معتبرترین زبان واسط بود و زبان دیوانی کمپانی هند شرقی نیز بود. اگر همان‌گونه که نخست‌وزیر بنجامین دیسرائلی اعلام کرد شرق،‌ «پیشه» بود، صدها بریتانیایی دریافته بودند و می‌دیدند که دانستن زبان فارسی کلید این پیشه خواهد بود. از این‌سو، محصلان نه‌تنها باید زبان انگلیسی می‌آموختند، که به دنبال استقلال مالی هم بودند. جوانانی که در ایران از مرفه‌ترین اقشار اجتماع به شمار می‌رفتند. گرین در «عشق غریبه‌ها» تصویر رایج از بریتانیای زمان جین آستین را به چالش می‌کشد و آن را از نگاه مسلمانانی می‌بیند که چه در سطح خرد و چه کلان فقط ناظر و ستاینده پیشرفت بریتانیا نیستند، بلکه در سیر شکل‌گیری آن، حضور و حتی مشارکت دارند. مطالعه این کتاب نه‌تنها شناخت تازه‌ای از انگستانِ دوره‌ی جین آستن به مخاطب بریتانیایی ارائه می‌کند، بلکه برای مخاطب ایرانی امروز هم علاوه بر مردم‌نگاری جذاب و بازگویی پیچیدگی‌های انطباق‌پذیری با جامعه‌ای عمیقا متفاوت در نخستین رویارویی راستین ایران و غرب، نگاه دو سویه‌ی کاملا متفاوتی میان شرق و غرب را به تصویر می‌کشد. چه در حوزه علم، چه ایمان و چه در رابطه‌ای که جنسش «دوستی» و البته کنجکاوی است و نه هراس و ستیز.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در قسمتی از کتاب، خاطره‌ای از میرزاصالح شیرازی را می‌خوانیم: «میرزاصالح شیرازی در سرتاسر خاطراتش تنها یک بار نزدیک شده است به اشاره کردن به رابطه‌ای که ممکن بود عاشقانه شود. عاشقانه از نوع عشق پاک جین آستینی. ماجرا به سفرش به دوون شر به همراه دوست معمارش آقای آبراهام و مهم‌تر از او خواهرش سارا مربوط می‌شد. میرزا صالح که دوشیزه آبراهام را از پیش در لندن می‌شناخت، از نشستن کنار او در سفری طولانی به مناطق روستایی دوون شر لذت برد. فصل رمانتیک و آمیخته به شوخ‌طبعی‌های موجز میرزاصالح که در سرتاسر خاطراتش مستطر است، در میانه‌ی جشن‌های تولد شاه جرج در پریموت رخ داد. چون این جشن‌ها مناسبت ویژه‌ای به شمار می‌رفت، میرزاصالح بهترین جامه‌ی ایرانی‌اش را پوشید و دست دوشیزه آبراهام را گرفت و آن دو با هم در شهر قدم زدند. هیچ‌یک از آن‌ها فکرش را هم نمی‌کرد که تماشای این منظره‌ی بسیار غریب و نامعمول بر آدم‌های ساده‌ی شهرستانی پریموت چه اثری بگذارد. یک مرد خارجی دست ‌در دست یک بانوی انگلیسی. به این ترتیب، هم‌چنان که آن‌ها به میانه‌ی جشن مردم می‌رفتند، چنان ولوله‌ای در جمع افتاد که این زوج -اگر بتوان نام‌شان را زوج گذاشت- ناگزیر شدند به خانه‌ی خانواده آبراهام برگردند. در آنجا میرزاصالح بار دیگر لباس‌های انگلیسی‌اش را به تن کرد و بار دیگر دست‌دردست هم بیرون رفتند. میرزاصالح نوشته است که بدون جامه‌ی زیبایش، دیگر هیچ‌کس تعجبی از خود نشان نداد. جالب است که جین آستین هم در سفری تفریحی به همین دوون شر، این بخش روستاییِ بسیار دور از آداب و رسوم پایتخت بود که دل به کشیشی جوان و جذاب داد. اگرچه کشیش، مدت کوتاهی پس از آن درگذشت.»

درباره نویسنده کتاب عشق غریبه ها

نایل گرین استاد تاریخ اسلام و تاریخ جنوب آسیا در دانشگاه UCLA در آمریکاست. حوزه‌ی تخصصی او جامعه‌ی مسلمانان در ایران، افغانستان و شبه قاره هند است. نایل گرین تاکنون توانسته بیش از 80 مقاله علمی بنویسد. نایل گرین به زبان فارسی مسلط است و به گفته‌ی خودش در دهۀ 1990 و 2000 میلادی حدود 9 بار به ایران سفر کرده است. تعدادی از دیگر کتاب‌های او «اسلام جهانی»، «سوفیسم»، « مسلمانان جهانی در عصر بخار و چاپ» هستند.