عصیان ریشه دار/ بررسی سبک شناسانه ی شعر معاصر زنان

در فصل دوم کتاب آمده: «نوشتار زنانه عمر درازی ندارد. اگر به سرتاسر تاریخ نگاه کنیم به تالارهایی باشکوه مملو از نوشته‌های علمای مختلف برمی‌خوریم که داستان آنچه بر انسان گذشته را ثبت کرده‌اند، اما در بیشتر این منابع زنان یکسر غایب هستند، نه‌تنها در مقام آفرینندگی بلکه حتی در مقام باشندگی.» نوشتار زنانه سال‌ها تحت‌تأثیر گفتمان مردسالار، آسیب‌های فراوانی دیده و خرد شده است. آنچه به نوشتن زنان تشخص می‌دهد، ایستادگی در برابر چنین گفتمانی است: «یک عصیان. عصیانی که برای خلق ضروری است.» نویسنده در این کتاب معتقد است که اتفاقاً زبان شعر، به زبان زنانه و مردانه قابل تقسیم است و این ایده که زبان شعر، زنانه و مردانه ندارد درواقع توطئه‌ای است برای عادی جلوه دادن و فرودست نگاه داشتن زبان زنانه.

عصیان ریشه‌دار در شش فصل نوشته شده است. هر فصل شامل مقدمه، موضوع اصلی و نتیجه‌گیری است. موضوع هر فصل عبارت است از:

فصل اول: تاریخچۀ زبان و جنسیت؛

فصل دوم: نوشتار زنانه؛

فصل سوم: لیکاف و قدرت گفت‌وگو؛

فصل چهارم: مختصری در باب شعر زنان ایران؛

فصل پنجم: معرفی شاعران مورد بررسی و ویژگی‌های شعرهایشان؛

و فصل ششم: تحلیل داده‌ها.

شاعران مورد بررسی نیز بدین شرح‌اند: فروغ فرخزاد، طاهره صفارزاده، مینا دستغیب، بتول عزیزپور، خاطره حجازی، فرشته ساری، ندا ابکاری، نازنین نظام‌شهیدی، رزا جمالی، گراناز موسوی، پگاه احمدی، روجا چمنکار، بهاره رضایی، رویا زرین و سارا محمدی اردهالی. گفتنی است انتخاب این شاعران با در نظر گرفتن مؤلفه‌هایی چون تعداد چاپ کتاب‌ها، جوایز اخذشده، اهمیت و شهرت آن‌ها، و استعلام از مطلعان حوزۀ شعر معاصر صورت گرفته است.

نظر خوانندگان دربارۀ کتاب عصیان ریشه‌دار چیست؟

مخاطبان فارسی‌زبان در سایت‌های متعددی کتاب را در زمینۀ سبک‌شناسی ادبی جامع و دقیق خوانده‌اند. بسیاری نیز آن را بسیار کاربردی و راهگشا می‌دانند.

جملاتی از کتاب که شاید انگیزۀ خواندن باشند

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «نخستین کنش نویسندۀ زن که همانا تصمیم بر آغاز نوشتن است، اولین مرحلۀ عصیان او نیز به شمار می‌آید. برای زن، نوشتن خود اقدامی انقلابی است، چراکه زبان نوشتار از اصلی‌ترین قلمروهای خرد مردمحور است.»

در بخشی دیگر: «ایجاد ارتباط با سخن گفتن میّسر می‌شود و در مقابل سکوت که بیشتر محققان زبان و جنسیت از آن به‌عنوان ضعف تعبیر کرده‌اند، باعث ایجاد جنسیت‌زدگی بیشتر در زبان خواهد شد. (اسپندر...) با این تعریف می‌توان یکی از راه‌های کم‌کردن بار جنسی زبان را شکستن سکوت زنان دانست. این زنان سخن‌گو هستند که قادرند مرزهای پدرسالاری در زبان را جابه‌جا کنند و درست به همین دلیل است که اغلب توسط جامعه متهم به حریم‌شکنی می‌شوند و انواع تهمت‌های اخلاقی بر سرشان آوار خواهد شد.»

دربارۀ نویسندۀ کتاب عصیان ریشه‌دار

گلاله هنری متولد 21 خرداد 1361، دانش‌آموختۀ زبان و ادبیات فارسی، نویسنده، مدرس و پژوهشگر معاصر است که حوزۀ  اصلی مطالعاتش در زمینۀ زبان و جنسیت، و به‌طور مشخص شعر معاصر زنان است. گلاله هنری تاکنون با مراکزی چون دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی و آکادمی ایران‌شناسی وین همکاری داشته است و حوزۀ فعالیتش‌ در این سال‌ها تصحیح متون، مطالعات مردم‌شناسانه، زبان و ادب فارسی در شبه قاره و شعر کوتاه را در بر می‌گیرد؛ اما همان طور که گفته شد، اخیراً توجه و تمرکز بیشتری بر زنان و مسائل آن‌ها دارد.

از آثار منتشرشدۀ گلاله هنری علاوه‌بر کتاب عصیان ریشه‌دار، که شرح آن رفت، و مقالات متعدد و بیش از 50 مدخل در دانشنامه‌های مختلف، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ مجموعه شعر مهمان عطر فراموش‌شده ما (1385)؛

ـ مجموعه شعر اغلب برای دیگری (1391)؛

ـ مقدمه و تحقیق بر بهرامنامه روح‌الامین اصفهانی، از مجموعه میراث قطبشاهی (1391)؛

ـ تصحیح و نگارش مقدمه بر شاهد صادق، نوشتۀ مینای آزادی اصفهانی (1393)؛

ـ بازخوانی و تنظیم واژه‌نامه شاهنامه (جلال خالقی مطلق) به همراه فاطمه مهری (1396)؛

• A Guide to Daf Technique & Middle Eastern Rhythms, with Arash Zanganeh et al. Brisbane, 2015.