«جزیره درختان گمشده» (The Islan Of Missing Trees) رمانی شاعرانه و یکی از بهترین آثار نویسندهی مشهور ترک، الیف شافاک است که در سال 2021 به زبان انگلیسی منتشر شد. این رمان منتخب باشگاه کتابخوانی ریز، از کتابهای منتخب در حوزه داستان و ادبیات به انتخاب آمازون و همچنین از کتابهای منتخب برای جایزه کوستا نول سال 2021 شناخته شد. کتاب «جزیره درختان گمشده» به همت نشر نون و با ترجمهی علی سلامی در سال 1400 به چاپ رسیده است.
داستان حول محور ملاقاتهای عاشقانهی یک پسر مسیحی و دختری مسلمان در میکدهای داخل یک جزیره است که به این جزیره وطن میگویند. در سقف این میکده، درخت انجیری از شکاف سر برافراشته و شاهد ملاقاتهای این دو جوان است. راوی طی داستان تغییر میکند و بین دختری به نام آدا، پدرش و یک درخت انجیر حرکت میکند. در جریان این داستانِ عاشقانه، نویسنده به ناآرامیها و مسائل تاریخی و سیاسی قبرس نیز پرداخته است.
یکی از خوانندگان کتاب، نظرش را در سایت «آمازون» چنین نوشته است: «شافاک با تخیل، اصالت و دوز سنگینی از رئالیسم جادویی، از مردم و محیط طبیعی قبرس مینویسد. قبرس تاریخ پرتلاطمی دارد که یونان، ترکیه و بریتانیا متوالی بر آن حکومت میکنند. سرانجام، سازمانملل برای کمک به حلوفصل یک جنگ داخلی طولانی مدت، وارد عمل میشود. این رمان علاوه بر ارائهی یک داستان عاشقانه از نوع رومئو و ژولیت، روایتی آگاهانه و در عین حال دلسوزانه از گذشتۀ غمانگیز قبرس را ارائه میدهد و عمیقاً به ساکنان و جوامع آن مینگرد که همگی توسط جنگ، تقسیم و مذهب از هم گسسته شدهاند.»
نظر دیدید میچل، نویسندهی کتاب «ساعتهای استخوانی»: «رمانی هوشمندانه دربارهی عشق و اندوه، ریشهها و شاخهها، آوارگی و وطن، سرنوشت و باور. جزیرهی درختان گمشده مرهمی برای دوران تیرهوتار ماست.»
به نظر دیان، این رمان حاوی داستانی زیبا اما غمانگیز است. داستان عشق و جنگ. داستانی از استعمار، تفرقه و کسانی که جرأت کردند تعصب را به چالش بکشند. داستانی که نشان میدهد زخمهای یک نسل چگونه بر نسل بعدی تأثیر میگذارد. جزیره قبرس، جزیرهای که بین یونانیها و ترکها تقسیم شده است، جزیرهای که شاهد مرگ و ویرانی بود. درخت انجیر به ما در مورد طبیعت، زندگی درختان، حشرات و حیواناتی که از درختان استفاده میکنند، یاد میدهد. همچنین به عشق، جنگ، فرهنگ و اتفاقاتی که این جزیره، این زوج جوان با آن روبهرو میشوند پرداخته شده است.»
در بخشی از کتاب، از زبان درخت انجیر میخوانیم: «دفن درختان انجیر در چالههای زیرزمینی در طول زمستانهای سخت و بیرون آوردن آنها در بهار، سنتی مرسوم اما عجیب است. ایتالیاییهای ساکن در شهرهایی با دماهایی زیر صفر درجه در آمریکا و کانادا با این رسم آشنایند. اسپانیاییها، پرتغالیها، مالتیها، یونانیها، لبنانیها، مصریها، تونسیها، مراکشیها، الجزایریها، اسرائیلیها، فلسطینیها، ایرانیها، کردها، ترکها، اردنیها، سوریها، یهودیان سفاردی... و ما قبرسیها نیز همینطور.
شاید این روزها جوانها زیاد با این رسم آشنا نباشند، اما این رسم برای سالخوردگان غریب نیست؛ آنهایی که از ابتدا از آبوهوای معتدلتر مدیترانه به شهرهای پر باد و منظومههای شهری در غرب مهاجرت کردند؛ آنهایی که بعد از اتمام این سالها هنوز به روشهای مبتکرانهای فکر میکنند تا پنیر بودار، گوشت دودی، رودههای پرشدۀ گوسفند، مانتی فریزشده، اردۀ خانگی، شربت خرنوب، کاریداکب گلیکو یا گردوی شیرین، سوپ سیرابی گاو، سوسیس طحال، چشم ماهی تن، دنبلان قوچ و ... را از مرز قاچاق کنند که تنها اگر مکی جستوجو میکردند، ممکن بود حداقل بعضی از این خوراکیهای لذیذ را در قسمت «غذاهای بینالمللی» سوپرمارکتها در کشورهای برگزیدهشان پیدا کنند.»
الیف شافاک نویسندهای ترکتبار است که در سال 1971 در فرانسه متولد شد. او لیسانس روابط بینالملل خود را از دانشگاه فنی خاورمیانه در آنکارا دریافت کرد و سپس تحصیلات خود را در رشتههای مطالعات زنان و علوم سیاسی ادامه داد. دو کتاب اولش را در فاصلۀ سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۷ نوشت و پس از اتمام دوره دکترا به استانبول رفت و کتاب «آینههای شهر» را نوشت. الیف شافاک علاوه بر نوشتن داستان، ترانه هم سروده است و به عنوان خبرنگار در روزنامههای مختلف ازجمله گاردین و نیویورکتایمز فعالیت داشته است.
شافاک فعال حقوق زنان، مدافع حقوق دگرباشان و آزادی بیان است و دوبار نیز به عنوان سخنران جهانی Ted شناخته شده است. او همچنین یکی از اعضای انجمن سلطنتی ادبیات است. شافاک دو رمان به زبان انگلیسی نوشته است که به خاطر اشاره به نسلکشیِ ارمنیان در رمان دومش به نام «حرام زادۀ استانبول»، از سوی دادگاههای ترکیه به جرم «اهانت به ترک بودن» متهم شد. پروندهی او در ژوئن ۲۰۰۶ بسته شد ولی در ژوئیه همان سال دوباره گشوده شد و او و مترجم و ناشرش به سه سال حبس محکوم شدند. در ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۶ به علت نبود مدارک کافی، پروندۀ او مجددا بسته شد.
شافاک در سال ۱۹۹۸ برای رمان «پنهان»، برندهی جایزه رومی (بهترین جایزه ادبیات عرفانی ترکیه) شد و نشان شوالیه را که از مدالهای فرهنگی فرانسه است، دریافت کرد. از دیگر آثار او میتوان به «ملت عشق»، «سه دختر حوّا» و «شمسپاره» اشاره کرد.