تاریخ ایران/ پژوهش آکسفورد

از مقالات تحقیقی این کتاب می‌توان به «فلات ایران از دوران پارینه‌سنگی تا ظهور شاهنشاهی هخامنشی» به قلم کامیار عبدی، «ایلامیان» به قلم دانیل تی. پاتز، «جامعه اوستایی» به قلم پرودس آکتور شروو، «شاهنشاهی هخامنشی» به قلم علیرضا شاپور شهبازی، «ایران در دوران اسکندر مقدونی و سلوکیان» به قلم اوانجلوس ونتیس، «شاهنشاهی اشکانی» به قلم ادوارت دومبرووا، «شاهنشاهی ساسانی» به قلم تورج ساسانی، «ایران در آغاز دوره اسلامی» به قلم مایکل جی. مورونی، «ایران در سده‌های میانه» به قلم نگین یاوری، «مغول‌ها در ایران» به قلم جورج ای. لین، «ایران در دوران قاجار» به قلم منصوره اتحادیه نظام‌مافی، «عصر پهلوی: مدرنیزه شدن ایران در بستر جهانی» به قلم افشین متین عسکری و... اشاره داشت. در مقدمه کتاب می‌خوانیم: «ایران دولت-ملتی است که تا اوایل قرن بیستم آن را در دنیا به نام پرشیا می‌شناختند. در غرب نام پارس اغلب یادآور دنیایی سرشار از اسرار، انحطاط و تجمل بود، تصویری که از زمان مؤلفان یونان باستان تا سیاحان عصر ویکتوریا ادامه داشت. فرش ایرانی، گربه ایرانی و خاویار ایران در میان دیگر اقلام، مترادف با پارسیان و ایران است. امروز ایران الگویی برای مبارزه‌طلبی در برابر غرب و امپریالیسم و مدافع دنیای اسلام و فلسطینی‌ها در برابر تهدیدات و تحریم‌های تلقی می‌شود. اما همه اینها گوشه‌ای از تمدنی با تاریخ دور و دراز و پیچیده است که ناظران امروزی را همان‌قدر مجذوب و متحیر می‌کند که گذشتگان را می‌کرد. به همین دلیل تاریخ ایران برای دنیای انگلیسی‌زبان جذاب و ارزشمند است.» بنا به سخن تورج دریایی، اگر تمام دیدگاه‌های پارانویایی را که می‌گویند یک نفر دیگر برای ما برنامه‌ریزی کرده کنار بگذاریم، می‌بینیم که تاریخ ما بر حسب وقایع تاریخی، تحولاتی داشته و ما باید آن تحولات را بشناسیم و زمانی که این جامعه دوباره دچار تغییر شد، اگر ذهنیت داشته باشیم، می‌توانیم خیلی بهتر عمل کنیم. به اعتقاد دریایی، تاریخ هر مملکتی باید سالم نوشته شود، طوری که مثلاً خواننده کتاب تاریخ ایران آکسفورد دیدی کلی از تحول ایرانیانی که در این فلات بوده‌اند پیدا کند. دریابد که ما کجا بوده‌ایم و چگونه به این‌جا رسیده‌ایم. چون در تاریخ تصادفات تاریخی بسیار کم است، و این‌که ما در این دوره این‌چنین داریم زندگی می‌کنیم، دلیلی دارد. از جمله خصوصیاتی که این کتاب دارد این است که چکیده تاریخ ایران به قلم محققان و استادان دانشگاه به نحوی که برای همگان قابل استفاده باشد نوشته شده است. این کتاب به یک دوره یا بُرشِ تاریخی نظر ندارد بلکه نگاهی جامع به کل تاریخ دارد و از این رو درک واقعی‌تری از گذشته به ما می‌دهد. محققانی که مقالات آنها را می‌خوانیم، تاریخ را به شکلی پژوهشی بازگو می‌کنند که این موجب می‌شود دانشجویان هم از این کتاب بتوانند بهره زیادی ببرند. و چنانکه عناوین مطالب کتاب نیز نشان می‌دهد، ما با مجموعه‌ای از مقالات متنوع سر و کار داریم که دوره‌های مختلف تاریخی در آنها بررسی شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. «تاریخ ایران: پژوهش آکسفورد» در شانزده فصل به بررسی جامع تاریخ ایران پرداخته و تحولات فرهنگی را نیز نادیده نگرفته است. این کتاب پژوهشی، پیچیدگی تاریخی ایران و ایرانیان را هم نشان داده تا خواننده دریابد که در ادوار مختلف چه عواملی در راه و رسم و تداوم فرهنگ مردم ایران نقش داشته است. ایران در تاریخ خود با یورشها و تجاوزات متعددی روبرو بوده که البته این خاص ایران نیست و همه ملتها چنین دورانی را پشت سر نهاده‌اند اما در این کتاب ما از عواملی که در پی حملات به ایران عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را دگرگون کرده‌اند نیز مطلع می‌شویم و بر این اساس، به عمق تحولات راه می‌یابیم. مجموعه مقالاتی که با ویراستاری تورج دریایی فراهم آمده، تاریخ ایران را از جهات مختلف زیر ذره‌بین قرار داده و خواننده پس از مطالعه آن به اطلاعات و آگاهی‌های زیادی دست می‌یابد که دست یافتن به آنها، آن هم در یک کتاب، فرصت مناسبی برای بالابردن سواد تاریخی شهروندان است.