انسان و مرگ

«به هر حال، مرگ و زندگی چه در همنوایی و چه در تنازع باهم به سربرند، همراهان جدانشدنی یکدیگرند. جدایی‌ناپذیری مرگ و زندگی به مثابه یک اصل بنیادی هستی دارای مبانی ژرف فلسفی نیز هست، زیرا مرگ را باید حد زندگانی و قلمروی تلاقی بودن و دیگر نبودن دانست. خورشید زندگی جوهر کامل خود را تنها هنگامی آشکار می‌سازد که در افق‌های این قلمرو رنگ می‌بازد و غروب می‌کند. زندگی با مرگ به نتیجه می‌رسد و از طریق همین نتیجه‌گیری نیز معنا می‌شود. تنها در راه مرگ است که می‌توان به شناخت زندگی همچون یک کل نائل شد، زیرا با مرگ روندی که آن را زندگی می‌نامیم به صورتی منطقی، معین، خاتمه‌یافته و در تمامیت و جامعیت خود آشکار می‌شود. لذا می‌توان گفت می‌میرم پس هستم؛ زیرا جوهر زندگی، یعنی بودن، در مردن قابل تشخیص است و رابطه‌ای معنادار با کل روند هستی می‌یابد و به این طریق کل حقیقت و یا به عبارت دیگر، حقیقت به مثابۀ یک کل آشکار می‌گردد. تنها در چنین منظری است که انسان به احساس یگانگی کامل خود با جهان دست می‌یابد و اوج پرواز هستی را تجربه می‌کند. تجربه‌ای که تنها با لحظه‌های عاشقانه و عارفانه زندگی قابل مقایسه است. شاید به همین دلیل تولستوی در انتظار مرگ به این کلام کهن می‌اندیشد که: "نباید هیچ انسانی را پیش از آنکه بمیرد خوشبخت نامید."»

«فرضیه فروید دربارۀ غریزۀ مرگ، مهم‌ترین مشارکتی است که روانکاوی در مورد شناخت مفهوم مرگ مبذول داشته است. واژه‌ای که فروید از آن به منظور نام‌گذاری غریزۀ مرگ استفاده کرد، یعنی تاناتوس، در اساطیر یونان باستان به فرشتۀ مذکر بال‌داری گفته می‌شد که مجسم‌کنندۀ مرگ بود. به روایت هومر در ایلیاد، تاناتوس برادر هیپنوس، رب‌النوع خواب است که هسیود هر دو را پسران شب می‌داند. نیروی غریزۀ مرگ، یا مرگمایه، متوجه تخریب یا به پایان رساندن حیات است. فروید در کتاب "آن سوی اصل لذت" می‌گوید که در حیات ارگانیک، غریزه به معنی تمایل ذاتی برای اعادۀ حالت اولیۀ چیزها و بازگشت به آن حالت است. اگر هدف حیات رسیدن به حالتی باشد که هرگز قبلا وجود نداشته است، چنین هدفی با طبیعت قهقرایی و محافظه‌کارانۀ غرایز مغایرت پیدا می‌کند. به نظر فروید آنچه حیات می‌خواهد و باید به آن نائل شود، بازگشت به نقطه‌ای است که هستی زنده از آنجا عزیمت کرده، یعنی بازگشت به طبیعت غیرارگانیک و فاقد حیاتی که قبل از ارگانیسم زنده وجود داشته است. فروید به خاطر همین بازگشت به حیات غیرارگانیک معتقد بود که هدف زندگی مرگ است. هرچند که در ابتدا نیروهای لیبیدویی حافظ حیات بر غرایز ویرانگر مرگ غلبه دارند.»