«اشکها و تصویرها» کتابی است خاص، منحصربهفرد و خواندنی از «جیمز الکینز» که برای اولینبار، در سال 2011 منتشر شد. «اشکها و تصویرها» تلفیقی است کنشها و واکنشها نسبت به مقولهای به نام هنر. این کتاب را میتوان یکی از کمنظیرترین کتابها در جهت توصیف هنر و احساسات انسانی در مقابل این فعالیت بشری دانست که زمینهای علمی دارد.
در «اشکها و تصویرها» نویسنده مطالب خود را به دو بخش کلی تقسیم کرده است. در بخش ابتدایی کتاب مخاطب با آثار و زندگی هنرمندانی بزرگ در عرصۀ هنر آشنا میشود. در این بخش مخاطب با آثار افرادی مانند «پیکاسو» و «سارجنت» مواجه میشود و در خلال توصیفات نویسنده، از چگونگیِ حالات افراد در مقابل هنر این افراد بزرگ آگاه میشود. در این بخش نویسنده سعی داشته است تا ارتباط میان جایگاه اجتماعی و اقتصادی افراد با نحوۀ نگریستن آنها به هنر را، نشان دهد.
بخش دوم به گریستن اختصاص داده شده است. در این بخش ابتدا گریزی به نظریات موجود از سوی روشنفکران برای مقولۀ «گریستن» زده میشود و سپس، نویسنده نشان میدهد که طی چه فعل و انفعالاتی امر اشک ریختن برای هنر در دنیای معاصر، به نوعی عمل منفی و اشتباه تبدیل شده است.
سه نظر جالب از خوانندگان کتاب «اشکها و تصویرها» را در سایت «گودریدز» با هم بخوانیم:
«من به تاریخ هنر علاقهمند هستم. نقاشیها از همه بیشتر من را به وجد میآورند اما همیشه از مطالعۀ خطی و کلاسیک تاریخ آثار هنری خسته می شوم و اخیرا حتی به این مسئله بدبین بودم. این آثار که همگی روح و احساس دارند، با مطالعۀ اکادمیک و خشک، روحشان را میگیریم و آنها را میکشیم. اشکها و تصویرها دوباره این روح را در من دمید و جرعه جرعه سیرابم کرد. کل کتاب برای من مانند خطابهای بود؛ انگار که الکینز در کافهای شلوغ و صمیمی روبهرویم نشسته باشد. در کنار بیان کردن نامههایی که مخاطبانش برایش فرستادهاند از تجربیات خودش در برابر نقاشیها بگوید، گاهی نظریات فیلسوفان و مورخان دیگر را نقد کند و گاهی نقطه نظرهای خودش را بیان کند. تاریخ هنر اکثرا چیزی غیرقابل فهم یا سخت تصور میشود و الکینز، این دیوار ذهنی را برای من شکست.»
این کاربر نیز به جنبههای اجتماعی کتاب حاضر اشاره دارد:
«واقعا یکی از معدود کتابهای نسبتا تخصصی راجع به هنری بود که خواندم. این کتاب با هنر نه به مثابهی چیزی زیر ذرهبین در آزمایشگاه، بلکه به عنوان بخشی بزرگ و غیرقابل انکار از زندگی مردم برخورد کرده بود. به عنوان چیزی که واکنش برمیانگیزد. و اشک ریختن در برابر نقاشیها شاید یکی از جادوییترین واکنشها در برابرشان است.»
در این نظر جذاب نیز، توصیفی جالب از کتاب را به ما میدهد:
«اغراق نکردهام اگر بگویم یکی از جسورانهترین کتابهایی بود که در چند وقت اخیر خواندهام. جیمز الکینز، پژوهشگر تاریخ هنر، به دنبال فهم مسئله گریستن در مواجهه با اثر هنری و به ویژه نقاشی است. صرف طرح چنین پرسشی به نظر من فوقالعاده جذاب و کنجکاوانه است. او در هر فصل با تکیه بر آثار یکی از نقاشان معروف تاریخ و با استفاده از تجربههای افراد مختلف در ادوار متفاوت، به بررسی پدیده گریستن مخاطبان در برابر آن اثر پرداخته است و تلاش کرده تا به زوایای مختلف تاریخ گریستن بپردازد. جای خالی پژوهشهای مشابه در ابواب مختلف هنر ایرانی واقعا خالی است.»
یکی از توصیفات جالب نویسنده از دلایل ساده و سطحی گریستن در تاریخ بشری این چنین است:
«ما به خاطر پیاز، سررفتن شیر، و ناتوانی در نخ کردن سوزن گریه میکنیم. اگر به شدت بخندیم یا به شدت خسته باشیم گریه میکنیم. از ترس و ناکامی، از شادی و غم، از کمخوابی و از خواب زیاد، از اندوه بیشمار و از یک خستگی ساده، از فکر به آینده و از خاطرات گذشته گریه میکنیم.»
پاراگراف زیر که از بخشی از کتاب جدا شده است را، میتوان رسالت اصلی «اشکها و تصویرها» دانست:
«میخواهم بدانم چه اتفاقی میافتد وقتی یک نقاشی، معنایی فراتر از اطلاعاتِ خشک روی برچسب موزهها، نمادهای ذهنی و داستانهای کتابهای تاریخ هنر پیدا میکند. زمانی که نقاشی دیگر بازی نیست و مهم نیست چه کسی بیشتر دربارۀ نقاش میداند، آن وقت است که میتواند همان هنری باشد که شایستۀ قدر و ارزش بالایی است که ما به او میدهیم. من از احتمالِ وقوعِ چنین چیزی به وجد میآیم و شیفتۀ آن نیروی غیرطبیعیام که به واسطۀ آن، چنین تجربههایی را از کتابهای مدرسه و سفرهایمان جدا کردهایم.
جیمز الکینز در این بخش نظر خود را در مورد نظریات موجود برای گریستن بیان میکند:
«هنگامی که نظریههایی در مورد اشک میخوانم، اغلب میخواهم به نویسندهی آن بگویم ادامه بده و هرچه دلت میخواهد بگو اما مطمئنا متوجه خواهی شد که هیچ کدام معنایی ندارند. تأمل در گریستن، تقریبا عملی متناقض و پوچ و نامعقول است... نظریهپردازی در مورد گریستن به پرواز در رویا میماند.»
«جیمز الکینز» تاریخدان هنر و منتقد هنری آمریکایی است. او یکی از استادان دانشکدۀ تاریخ، نظریه و نقد هنر ایالت شیکاگو است. تاکنون از آقای الکینز کتابهای متعددی منتشر شده است که حاصل تفکرات و تجربیات علمی این منتقد هنری است. برخی از کتابهای او که به فارسی ترجمه و چاپ شدهاند عبارتند از «عکاسی چیست؟»، «در باب مشاهده» و «بر سر نقد هنری چه آمد؟».