روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه از ربیع الاول 1308 تا ربیع الثانی 1309

مصحح این کتاب، در مقدمه می‌نویسد: «ناصرالدین شاه از دوران نوجوانی، به ثبت خاطرات خود اقدام ورزیده است و علاوه بر ثبت خاطرات روزانه، به هنرهای تزئینی همچون نقاشی، خوشنویسی، شعر و بالاخره هنر عکاسی علاقه وافر داشته و در هر کدام از این رشته‌ها به حد کمال رسیده است. لیکن مهمترین هنر او، همین ثبت خاطرات روزانه‌اش بوده که به این وسیله یکی از غنی‌ترین منابع جهت بررسی وقایع و حوادث آن عصر را در اختیار نسل بعد از خود قرار داده است. او این هنر را تا اندکی پیش از مرگ فراموش نکرد و بر این امر استمرار و استقامت ورزیده است. اگر بنا باشد ویژگی‌های هر یک از افراد شاخص را در یکی دو کلمه خلاصه و بیان کنیم، بی‌شک باید ناصرالدین شاه را پادشاه خاطره‌نویس بنامیم. او بیش از همه پادشاهان ایران؛ یادداشت‌هاف کتاب‌ها، خاطرات، سفرنامه، (سیاه مشق، طراحی، سیاه قلم) و دیوان شعر از خود به یادگار گذاشته است. هرچند که تعدادی از اینها و شاید بیشتر نوشته‌های اصلی او تاکنون به چاپ نرسیده و معروف همه نیست... آنچه این پادشاه پُرنویس را –در زمینه خاطره و خاطره‌نویسی- از بسیاری از دیگر اسلافش متمایز می‌سازد، آن است که وی شأن خود را به عنوان یک خاطره‌نگار، فراتر از واسطه‌ای صرف، به جهت بیان مشهودات و مسموعات خود دانسته و به ارائه تجربیات بکر و دست اول و همچنین مشاهدات زندگی خویش –و صد البته متأثر از جایگاه و موقعیت سیاسی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی خود- پرداخته؛ و با بهره‌گیری از ذهنی پویا و قلمی توانا، با هوشیاری و دقت نظر عالی، این آثار ارزشمند را برای تاریخ ساخته و پرداخته است. ساده‌نویسی و سبک صریح و صمیمانه در نوشته‌های او، و عدم تأکید بر لفاظی و عبارت‌پردازی و همچنین تبعیت نکردن از نثر معمول و متداول زمانه –یعنی همان نثر مصنوع و پرتکلفی که آداب و سنن منشیانه درباری آن را شکل داده بود- از دلایل مهم استقبال خوانندگان از روزنامه‌های ناصرالدین شاه است.» این کتاب شامل بخشی از شرح خاطرات روزانه ناصرالدین شاه از تاریخ چهاردهم محرم 1279 ق تا سیزدهم جمادی‌الثانی 1285 ق است. در این کتاب شرح و بیان اتفاقات روزمره، شکار و سیاحت یک روزه یا چند روزه در اطراف تهران و... ناصرالدین شاه و همچنین، شرحی که از سفر به خراسان و زیارت امام هشتم ارائه کرده، آمده است.

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

ناصرالدین شاه در سفر به مشهد به مسجد گوهرشاد اشاره دارد که وسط مسجد ستون‌های زیاد سنگی زده و جایی درست کرده‌اند که به مسجد پیرزن معروف است «گفته‌اند خانه‌ پیرزنی در آن ‌جا بوده است وقتی مسجد ساخته شده پیرزن هم آن جا را به اسم خود وقف کرده است. از مسجد گوهرشاد دری به سوی بازار است و مثل بازارهای طهران سقف پوشیده دارد و بعد از آن هم وارد ارگ می‌شود.» شاه در خاطرات سفر مشهد می‌گوید که در کتابخانه دو جزء قرآن به خط حضرت علی نوشته شده که شاه عباس صفوی وقف کرده بوده است. ناصرالدین شاه سپس به طرق می‌رود «از مشهد تا طرق دو فرسخ راه است. و طرق دهی است بسیار خوب که وقف حضرت رضا است و پانصد خانوار جمعیت دارد.» ناصرالدین شاه که معروف به قبله عالم بود، چون نزدیک به نیم قرن سلطنت کرده بود خودش را سلطان صاحبقران می‌خواند. او اولین شاه ایرانی بود که در رأس هیئتی از ایران به اروپا رفت و با فرهنگ و تمدن نوین از نزدیک آشنایی پیدا کرد. اولین صدراعظم او میرزاتقی خان امیرکبیر، مصلح سرشناس ایران بود که با دستور او به قتل رسید و خود نیز سرانجام توسط میرزا رضا کرمانی به قتل رسید. ناصرالدین شاه، به لحاظ علاقه به هنر و ادبیات، و مهارت‌هایی که در این زمینه‌ها به دست آورده بود با سایر شاهان ایرانی قابل مقایسه نیست. او تنها شاهی است که خاطرات روزانه خود را نوشته و شرحی از گشت و گذارهای داخلی و سفرهای خارجی خود داده که در شناخت وضع زمانه و نگاه و بینش او اثری قابل توجه است.

برای مشاهده آثار دیگر در این حوزه می‌توانید از دسته بندی کتاب تاریخی بازدید فرمایید.