سووشون

سیمین دانشور این کتاب را در سال 1348 منتشر کرد. عنوان سووشون به دلیل شباهت سرانجام یکی از شخصیت‌های داستان به سیاوش (اسطوره ایران باستان) برای این کتاب برگزیده شده است. سیاوشان یا به گویش محلی سووشون، مراسم سوگواری‌ای است که در ایران باستان برای بزرگداشت و یادآوری مرگ سیاوش برگزار می‌شد. اتفاقات رمان سووشون در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم در شیراز رخ می‌دهد. نگارنده در این کتاب وقایع اجتماعی و سیاسی سال‌های 1320 تا 1325 را به تصویر کشیده و از برخی وقایع سیاسی دهه 1330 نیز در نوشتن داستان استفاده کرده است. سووشون داستان زندگی یک خانواده ملاک را در این دوره روایت می‌کند. زری شخصیت اول داستان تلاش می‌کند در برابر اتفاقاتی از اعضای خانواده‌اش محافظت کند.

نظر مخاطبان درباره کتاب سووشون‏ چیست؟

محمدعلی سپانلو -شاعر و منتقد ادبی معاصر- در کتاب «نویسندگان پیشرو ایران» می‌نویسد: «سووشون در سلوک رمان اجتماعی ایران منزل مهمی محسوب می‌شود. گذشته از توفیقی که نزد خوانندگان یافته، این اولین اثر کامل، در نوع (ژانر) رمان فارسی است.» با این حال برخی از محققان «بوف کور» هدایت را نخستین رمان ایرانی می‎دانند. دکتر یزدان منصوریان -دانشیار دانشگاه خوارزمی- رمز ماندگاری سووشون را این‌گونه بیان کرده است: «راز ماندگاری رمان‌های معروف جهان توصیف ظرایف اجتماعی و کشاکش‌های گروهی و فردی است که با بیانی اثربخش نمایان شده است؛ و به نظرم سووشون از این امتیاز برخوردار است. زیرا متن آن سرشار از کشمکش‌های میان شخصیت‌ها و توصیف رخدادهاست که با پیوندهای فراوان با عناصر فرهنگی ایران و دلالت‌های رمزگونه همراه شده است. در نتیجه متنی پدید آمده که می‌توان آن را از منظرهای مختلف بررسی کرد.» گیتی صفرزاده -نویسنده و منتقد ادبی- زری را یک زن ماندگار و قابل ستایش در ادبیات فارسی می‌داند و دلیل این ماندگاری را این‌طور عنوان می‌کند: «اگر به داستان نگاه کنیم، بیش از همه آفریدن شخصیت زنی را می‌بینیم که تا پیش‌ازاین با چنین روشنی و قدرتی در داستان‌های فارسی ترسیم نشده بود؛ اما اگر بپذیریم که پس از سووشون داستان‌هایی با محوریت شخصیت زنان نوشته شدند، پس چرا هنوز زری این داستان شخصیتی ماندگار است؟ ممکن است پاسخ این سؤال به قدرتی برگردد که در ترسیم شخصیت این زن لحاظ شده است؛ قدرت یک زن معمولی و محافظه‌کار ایرانی که به‌تدریج تبدیل به شخصیتی جسور و مبارز می‌شود.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در رمان سووشون «زری» سعی می‌کند کلیشه رایج جامعه سنتی در مورد زنان را در هم بشکند و نقش اجتماعی و سیاسی خود را ایفا کند. در بخشی از کتاب در ستایش زنان می‌خوانیم: «کاش دنیا دست زن‌ها بود، زن‌ها که زاییده‌اند، یعنی خلق کرده‌اند و قدر مخلوق خودشان را می‌دانند. قدر تحمل و حوصله و یکنواختی و برای خود هیچ کاری نتوانستن را. شاید مردها چون هیچ‌وقت عملا خالق نبوده‌اند، آن‌قدر خود را به آب و آتش می‌زنند تا چیزی بیافرینند. اگر دنیا دست زن‌ها بود، جنگ کجا بود؟» در بخش دیگری از این کتاب می‌خوانیم: «زری گفت: به خاطر این‌که خواستم کاری به تو نداشته باشند و بتوانیم راحت زندگی کنیم. یک‌دفعه به گریه افتاد و گفت: به خاطر این یکی که توی شکمم است، چه فایده‌ای دارد بچه را با بدبختی به دنیا بیاوری و بزرگش کنی؟ طاقت نداری مفت از دستش بدهی. یوسف و خسرو آرام شدند و شروع کردند به نوازش زری که ما را ببخش. یوسف گفت: اگر از همان اول حقیقت را گفته بودی، این همه اذیت نمی‌شدی. آن شب گذشت و زری فقط به فکر این بود که آیا او ترسو است؟ پس شجاعتش کجا رفته؟ آیا نگه داشتن خانواده و پرهیز از جنگ در آن ترس است؟ به راستی ترس و شجاعت چیست؟ فردا صبح هر کس مشغول کاری بود. عمه داشت دینارهای طلا را که خریده بود، میان رویه و آستر کت جا می‌داد و دور آ‌ن‌ها را می‌دوخت. خسرو داشت نامه‌ای می‌نوشت برای حاکم تا شاید اسبش را پس بگیرد. یوسف داشت کتابی می‌‌خواند و هر گاه خسرو به مشکلی برمی‌خورد، از پدرش می‌پرسید. زری داشت لباس اتو می‌کرد، ‌یک دست لباس کهنه‌ خسرو را اتو کرد و به غلام داد و گفت: کلو را اول به حمام ببر و بعد این لباس‌ها را بده بپوشه. غلام که رفت، خانم فاطمه به یوسف گفت: نگه داشتن کلو امکان ندارد و بایستی که او در کنار خانواده‌اش باشد. زری با حرف عمه‌خانم موافق بود، ولی یوسف اصرار داشت کلو را به مدرسه بفرستد تا نوشتن یاد بگیرید. زری بلند شد تا عرق معطر بیاورد، ولی تمام شده بود و با دو مشربه بزرگ رفت تا از همسایه خود که پیرمردی بود عرق بخرد، که متوجه می‌شود دختر حاکم را اسبی برداشته و به صحرا زده است. زری به خانه می‌آید و موضوع را به همه می‌گوید که ناگهان صدایی از تپه می‌آید، که می‌بینند سحر درحالی‌که دختر حاکم را سوار دارد، بر روی بالای تپه ظاهر می‌شوند. پایین تپه کلی ماشین بود، از ژاندارمن و پاسبان گرفته تا خود حاکم و زینگر و... همه آنجا بودند.»

درباره نویسنده کتاب سووشون

سیمین دانشور -نویسنده و مترجم معاصر- نخستین زن ایرانی بود که به صورت حرفه‌ای اقدام به داستان‌نویسی به زبان فارسی نمود. او مدرک دکترای ادبیات فارسی را در سال 1328 از دانشگاه تهران دریافت کرد و سپس برای تحصیل در دانشگاه استنفورد، به آمریکا رفت. او که پس از بازگشت به ایران به همراه همسرش جلال آل‌احمد در کانون نویسندگان ایران عضویت داشت، در نخستین انتخابات این انجمن در سال 1347، به ریاست این کانون انتخاب شد. از دیگر آثار داستانی دانشور می‌توان از مجموعه داستان «به کی سلام کنم»، رمان‌های «ساربان سرگردان» و «جزیره سرگردانی» و ترجمه آثاری از جرج برنارد شاو و آنتوان چخوف نام برد. خانه سیمین دانشور و جلال آل‌احمد در تهران اکنون به موزه تبدیل شده و بازدیدکنندگان زیادی دارد.

برای مشاهده موارد مرتبط می‌توانید به دسته‌بندی خرید رمان مراجعه کنید.