روزگاران/ تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی

زرین‌کوب که از شناخته‌شده‌ترین و برجسته‌ترین پژوهشگران ایرانی است در کتاب «روزگاران» تاریخ ایران را از ورود آریایی‌ها به فلات ایران تا پایان حکومت پهلوی بررسی کرده و تاریخی جامع و خواندنی برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران مهیا کرده است. روزگاران تاریخی را روایت می‌کند که حاکی از حوادث و رویدادهای تلخ و شیرین است، حاکی از جنگ‌ها و صلح‌ها و خونریزی‌ها، رفتن یک حاکم و برآمدن حاکمی دیگر و این‌همه، هرچند به‌طور فشرده نگاشته شده، اما مروری دقیق و ظریف بر تاریخ ایران از روزگاران قدیم تا به قرن چهاردهم است. با وجودی که در فشرده‌نویسی، رویدادها اغلب فهرست‌وار و همراه با توضیحی مختصر ارائه می‌شوند، زرین‌کوب با تسلطی که بر تاریخ و فرهنگ ایران دارد هر کجا که ضروری دانسته، توضیحات روشنگرانه خود را دریغ نکرده است. او هر جا حساسیتی در کار بوده، مکثی کرده و شرح و تفسیری بیان کرده که موجب شده بر جذابیت کتاب افزوده شود و خوانندگان استفاده بیشتری از آن ببرند. او منابع و مدارک متعددی را در تنظیم این کتاب به کار گرفته و با توجه به این واقعیت که خیلی از آثار تاریخی با رویکردی جانبدارانه به مسائل نگریسته‌اند یا سعی در ترویج راه و رسم سیاسی خود داشته‌اند یا بنا بر طرفداری از یک نژاد و تاختن بر نژادی دیگر ارائه شده‌اند، زرین‌کوب با پایبندی به حقیقت کار خود را انجام داده است؛ به نحوی که مسائل را از زوایای مختلف بررسی کرده و با در نظر گرفتن حقایق، ولو برخی از آنها با سلیقه و پسند خیلی‌ها جور نباشد، به نوشتن پرداخته است. تاریخ‌های قدیمی از آن رو که در درون دستگاه‌های حکومتی نوشته شده بوده و یا جهت‌گیری‌هایی در آنها وجود داشته، منجر به پوشیده نگه داشتن بسیاری از حقایق شده و راه را برای جستجوی حقیقت با سنگلاخ مواجه کرده است. بر این اساس است که تلاش زرین‌کوب در این کتاب، معنا می‌یابد، زیرا کشف حقایق و بیان آن از اصولی است که زرین‌کوب به آن وفادار بود. شیوه تاریخ‌نگاری او که متکی بر منابع و روش‌های علمی و محققانه است، در بسیاری از آثارش از جمله این کتاب که به دوران و موضوعات مختلفی همچون مادها، طلوع هخامنشیان، اشکانیان و احیای ایران، ساسانیان: کشمکش با بزرگان،  سامانیان، غزنویان و میراث آنها، صفویه، عظمت و انحطاط و... می‌پردازد به خوبی قابل مشاهده است و توانسته چکیده تاریخ کشوری کهنسال را با تکیه بر قدرت علمی و هنر قلم خویش در کتابی پربار بگنجاند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم که «کورش این نفحه تازه را در عالم دردمید و الگوی یک فرمانروایی نوین را که مبنی بر اخلاق و عدالت و نجابت بود، به عالم عرضه کرد. وی تسامح را لازمه امپراطوری می‌دانست و امپراطوری را هم بدون سعی در توسعه محکوم به رکود و زوال می‌یافت. اما بنیاد فرمانروایی را بر رأفت و محبت قرار میداد و به همین سبب حتی دشمنانش که به نرم‌خویی او آگاه بودند در جنگ با او، مانند کسی که باید بکشد یا کشته شود نمی‌جنگیدند و چون از عطوفت او، هرچند به ندرت نیز خشم و قهری چاشنی آن می‌شد، مطمئن بودند از اینکه مغلوب او گردند دچار نومیدی و وحشت نمی‌شدند.» زرین‌کوب، در این کتاب به معرفی و بررسی سلسله‌های پادشاهی ایران پرداخته و ظهور و سقوط آنها را از زوایای مختلف کاویده است. زرین‌کوب که تاریخ ایران را به خوبی می‌شناسد، به فرهنگ ایرانی در دوره باستان هم توجه دارد زیرا در آن دوره تسامح و رواداری درخشش خاصی داشته است. در دوران قدیم یکی از گرفتاری‌های بزرگ، جدال ادیان و بروز جنگ‌هایی بزرگ به آن بهانه بوده ولی به گفته او ایران در دوره باستان کانون محاوره ادیان متنوع بود که این موجب صلح و زندگی بهتر می‌شده است. زرین‌کوب با هوشیاری اشاره دارد که رعایت تسامح و رواج مدارا موجب می‌شده که برخوردها و جدال‌ها به حداقل برسد و حکمرانی خوب پدید آید و فرمانروا رفتاری نجیبانه در پیش گیرد. او با توجه به مشکلات موجود در جهان که عدم مدارا و تساهل در ایجاد آنها بسیار تأثیر داشته، به سراغ تاریخ می‌رود تا درس‌های تاریخ به کمک مردم امروز آید. به تعبیری، نگاه او به تاریخ نگاهی اخلاقی و در جهت بهتر کردن زندگی انسان‎‌هاست.

برای مشاهده آثار دیگر در این حوزه می‌توانید از دسته بندی کتاب تاریخی بازدید فرمایید.