کتاب هزینه نهایی صفر با عنوان اصلی «The Zero Marginal Cost Society» نام کتابی است به قلم جرمی ریفکین که آن را در سال 2014 میلادی تالیف کرده است. سعید زرگریان هزینه نهایی صفر را به فارسی برگردانده و نشر آموخته ترجمهی وی را در حدود 467 صفحه منتشر کرده است. هزینه نهایی صفر به زمانی اطلاق می شود که هزینه تولید هر واحد اضافی کالا یا خدمات به صفر برسد. جرمی ریفکین در این کتاب برای ما از این امر میگوید که اگر هزینهی تولید هر چیزی به صفر نزدیک باشد، آنگاه چه میشود؟ در واقع پارادایمهای اقتصادی جدید چه بلایی بر نظام کاپیتالیسم میآورد؟ تغییرات تکنولوژی و استفاده از اینترنت ما را به کدام سمت میکشاند.
این اثر به توضیح پارادایم اقتصادی میپردازد. در هزینه نهایی صفر با نویسنده همراه میشویم و تصویری کلی از تاثیر تکنولوژی بر اقتصاد و زندگی آیندهی خود پیدا میکنیم. یکی از نکاتی که در رابطه با این کتاب وجود دارد این است که نویسنده از مثالهای گوناگونی در جهت صحبتهایش استفاده میکند و این یکی از ویژگیهای مثبت این اثر است. نکتهی دیگر اینکه با توجه به اینکه این کتاب چندین سال پیش نوشته شده، میتوان گفت صحبتهای ریفکین الان برای ما بسیار ملموستر از 7-6 سال گذشته است.
«مطالعهای قابل تأمل که برخی از مهمترین فناوریهای جدید را به نتیجهگیری منطقی و گاه ترسناک خود میکشاند. ارزش این کتاب در دقت پیشبینیهای خاص آن نیست. بلکه بیشتر به برونیابی روندهای فعلی بستگی دارد که ریفکین را قادر میسازد به آنها برسد. این در بازگرداندن گستردگی ناشی از فناوری است که ممکن است در پیش باشد. نحوهی مقابله با عواقب به خود ما بستگی دارد.»
فایننشال تایمز دربارهی این کتاب اینطور نوشته است. در مجلهی تجاری فورچون (Fortune) دربارهی کتاب «هزینه نهایی صفر» چنین نوشته شده است: «از نظر دامنه تحسینبرانگیز. آنچه باعث شده جامعه هزینههای حاشیهای صفر ارزش خواندن را داشته باشد، جسارت آن، تمایل آن به بافتن رشتهی گستردهای از تحولات در روایتی دلانگیز از آنچه آیندهی اقتصادی ما ممکن است برای نسلهای آینده داشته باشد. میتوانید آن را سادهلوحانه بنامید، اما خیلی فراتر از این است. امیدوارکننده است.»
لیلی، یکی از خوانندگان کتاب در سایت گودریدز نظر خود را اینگونه بیان کرده است: «تجزیه و تحلیلی عالی از وضعیتی که مدتی است آن را دنبال میکنم. چه اتفاقی میافتد وقتی تکنولوژی همه چیز را از اعتبار انداخته است؟ به عنوان مثال به صنعت موسیقی نگاه کنید. این روزها پیدا کردن موسیقی جدید به صورت ارزان یا رایگان در اینترنت بسیار آسان است. مساله این است: پس موزیسینها چگونه امرار معاش کنند؟ نویسنده به هیچوجه خوشبین نیست.»
جرمی ریفکین در قسمتی از کتاب بیان میکند: «اگر ۲۵ سال پیش به شما میگفتم که ربع قرن دیگر یک سوم انسانها در شبکههای عظیم چند صد میلیون نفری با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و اینکه میتوان با تلفن همراه به دانش کل دنیا دسترسی پیدا کرد، این که هرکس میتواند ایدهی جدیدی را منتشر، محصولی را معرفی یا اندیشهای را در آن واحد به میلیونها نفر منتقل کند، و اینکه هزینهی انجام چنین کارهایی نزدیک به صفر خواهد بود، سرتان را به نشانه ی ناباوری بالا میانداختید.»
او ادامه میدهد: «اکنون تمامی این چیزها واقعیت دارند. ولی چه میشد اگر میگفتم که شاید ۲۵ سال دیگر بخش عمدهای از انرژی مصرفیتان برای گرمایش منزل و به کار انداختن وسایل برقی، تامین نیرو برای کسب وکار، راندن وسیلهی نقلیه و ادارهی هر بخشی از اقتصاد دنیا کمابیش رایگان باشد؟ این اتفاق همین الان هم برای چند میلیون نفری که منازل و محلهای کارشان را به نیروگاههایی کوچک بدل کردهاند تا از منابع تجدیدپذیر کسب انرژی کنند، درحال وقوع است. حتی پیش از جبران هزینههای ثابت نصب مبدلهای خورشیدی و بادی (که اغلب دو تا هشت سال بیشتر طول نمیکشد)، هزینهی نهایی برداشت انرژی از این منابع نزدیک به صفر است. برخلاف سوختهای فسیلی و اورانیوم مصرفی برای تولید انرژی هستهای که اغلب تامینشان هزینه دارد، خورشیدی که به پشت بامتان میتابد، بادی که به بدنهی ساختمانتان میوزد، گرمایی که از زمین زیر دفتر کارتان ساطع میشود و زبالهای که در آشپزخانهتان به شکل بیهوازی به انرژی زیست توده تبدیل میشود، همگی کمابیش رایگاناند.»
جرمی ریفکین (Jeremy Rifkin) نویسنده و اقتصاددان است. کتابهای او در برخی کشورها مثل آلمان و چین به عنوان تکست بوک و کتاب برنامهریزی استفاده میشوند. «انقلاب صنعتی سوم»، «پایان کار» و «جهان در سراشیبی سقوط» از دیگر آثار مهم و تاثیرگذار او هستند.