بانگ نی

«بانگ نی» مجموعه شعری از امیرهوشنگ ابتهاج، شاعر سرشناس ایرانی است. مثنوی «بانگ نی» نخستین‌بار در سال ۱۳۸۵ توسط نشر «کارنامه» منتشر و همزمان با پخش آن، توقیف شد. نه سال بعد، در آبان سال ۱۳۹۵ این کتاب مجدداً توزیع و انتشار یافت. نام کتاب برگرفته از مقاله‌ای منظوم در قالب مثنوی است که در این کتاب منتشر شده است. شروع سُرایش شعرهای این کتاب از سال ۱۳۴۰ و به‌تدریج تا سال‌های ۵۰ و ۶۰ ادامه داشته و تکمیل شده است. «بانگ نی» در رتبه‌ی دوم پرفروش‌ترین کتاب‌های شعر بازار کتاب تهران قرار گرفته و بارها توسط شاعر مورد بازبینی قرار گرفته است.
«بانگ نی» کتابی معروف با اشعاری ناب، روح‌نواز و دلنشین است که با شاه‌بیت‌هایی ماندگار توسط غزل‌سرای برجسته‌ی ایرانی هوشنگ ابتهاج، سروده شده است. مثنوی بلندی که به‌طریقی یادآور سبک‌و‌سیاق مولانا و تحت‌تأثیر اشعار این شاعر بلند‌آوازه به نگارش درآمده و با خلاقیت و شاعرانگی خاص ابتهاج درهم ‌آمیخته شده است. اثری جذاب و زیبا، با فضایی عاشقانه و اجتماعی که متأثر از اعدام مرتضی کیوان تا زمان مرگ احسان طبری، طی چندین دهه سروده شده و فرازوفرود زندگی این افراد را به تصویر می‌کشد. «بانگ نی» با تکیه ‌بر بینش و تفکر انسان امروز، مثنوی‌ای نو را پدید آورده که رنج و آرمان‌های انسان عصر حاضر را به‌زیبایی نمایان می‌کند. اشعاری از این کتاب توسط خوانندگانی چون محمدرضا شجریان و شهرام ناظری خوانده شده است.
نظر خوانندگان، درباره‌ی کتاب «بانگ نی» چیست؟
هوشنگ ابتهاج با تخلص سایه، نام آشنایی برای بسیاری از مخاطبان فارسی‌زبان جهان است. «بانگ نی» یکی دیگر از آثار ارزشمند این شاعر خوش‌آوازه است که تحسین بسیاری از خوانندگان خود را به همراه داشته است. پوریا عبداللهی، ابتهاج را شاعری بی‌نظیر و او را حافظ زمان حال می‌خواند؛ از نگاه او این کتاب اثری فوق‌العاده است. سید محمد سلامی‌پور، «بانگ نی»را یکی از ارزشمندترین منابع شعر فارسی دانسته که در تاریخ شعر ایران ماندگار و ارمغانی سترگ و ستودنی برای آیندگان است.
جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند
مثنوی «بانگ نی» چنین آغاز می‌شود: 
«غم به دادِ غم‌پرستان می‌رسد باز بانگی از نیستان می‌رسد
با نیِ نالنده هم‌دستان شوید بشنوید این شرح هجران، بشنوید
این نواها از نفس‌های شماست بی‌شما این نای نالان بی‌نواست
آن نفس کآتش از و آمد به تاب آن نفس کآتش برانگیزد ز آب
برگشاید خنده خورشیدوار آن نفس کز این شبِ نومیدوار
بردمد از جانِ نی صدهای و هی… آن نفس کز شوقِ شورانگیزِ وی
هان به فریادِ دلِ تنگش برس نی مدد می‌خواهد از ما ای نفس
دردمندی خوش نفس سر برنکرد… سال‌ها ناگفته ماند این شرح درد
و در ادامه:
نی مدد می‌خواهد از ما ای نفس
هان به فریاد دل تنگش برس
سال‌ها ناگفته‌ها ماند این شرح درد
دردمندی خوش نفس سر برنکرد
عاشقان رفتند ازین صحرا خموش
برنیامد از دل تنگی خروش
دردها را سر به سر انباشتند
انتظار سینه ما داشتند
تا نفس داری دلا فریاد کن
بستگان سینه را آزاد کن...
درباره نویسنده
امیرهوشنگ ابتهاج روز یکشنبه ۶اسفند۱۳۰۶ در رشت متولد شد. او از کودکی شیفته‌ی‌ آموختن بود و علاوه ‌بر نقاشی و مجسمه‌سازی به سایر هنرها نیز علاقه داشت. ابتهاج دوران دبستان را در رشت و دبیرستان را در تهران سپری کرد؛ در سال 1318 با شعر و موسیقی آشنا شد و مانند بسیاری از شیفتگان نیما یوشیج، درتلاش بود تا به‌ راه نیما برود. او که اساساً غزل‌سرا بود، چندی بعد راه سرودن غزل را به‌شکلی جدی در پیش گرفت و در همین دوران اولین دفتر شعر خود را به ‌نام «نخستین نغمه‌ها» منتشر کرد. دلباختگی ابتهاج به دختری جوان و ارمنی به‌نام «گالیا» در رشت و اوضاع ناآرام و غرق در جنگ و خون‌ریزی ایران از سوی دیگر، دست‌مایه‌‌ی سرودن اشعار عاشقانه و زیبایی شد که سایه بعدها آن‌ها‌را در مجموعه‌ای به ‌نام «دیرست گالیا…» منتشر کرد. تعدادی از غزل‌ها، تصنیف‌ها و اشعار نیمایی ابتهاج توسط موسیقی‌دانان بزرگ ایرانی، هم‌چون محمدرضا شجریان، علیرضا افتخاری، شهرام ناظری، حسین قوامی و محمد اصفهانی اجرا و خوانده شده‌ ‌است. تصنیف خاطره‌انگیز «تو ای پری کجایی» و تصنیف «سپیده ایران ای سرای امید» از اشعار سایه است. سایه شعر معروف «ارغوان» را برای تک‌درختِ ارغوان حیاط خانه‌اش سروده است. او سال‌های زیادی را صرف حافظ‌شناسی کرد و ازجمله مهم‌ترین آثارش تصحیح غزل‌های حافظ است. ابتهاج دلیل انتخاب تخلص سایه برای خود را، بار معنایی نهفته در این کلمه می‌داند، از نگاه او در کلمه‌ سایه، فروتنی، آرامش و خجالتی بودن پنهان است که بسیار نزدیک به درونیات خود اوست. از جمله جوایز دریافتی سایه در این سال‌ها می‌توان به بیست‌وسومین جایزه‌ی ادبی و تاریخی دکتر محمود افشار یزدی اشاره کرد، که به ‌انتخاب اعضای هیئت گزینش جایزه‌ی این بنیاد به هوشنگ ابتهاج اهدا شد. هم‌چنین او نشان عالی «هنر برای صلح» را، در مراسم پایانی ششمین«جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح»، در کنار سه هنرمند دیگر دریافت کرد. از دیگر آثار این شاعر نام‌دار می‌توان به «آینه در آینه»، «هدیه» و «تاسیان» اشاره کرد.