بعید است کسی به ادبیات علاقهای ولو اندک داشته باشد و نام فیودور میخایلوویچ داستایوفسکی یا داستایِوسکی را نشنیده باشد. از این نویسنده که پیامبر روس هم لقب دارد کتابهای بسیاری در سرتاسر جهان به چاپ رسیده و همچنان در صدر مهمترین نویسندگان جهان قرار دارد. «ناشناس» رمانی دیگر از داستایوفسکی درونمایهای طنزآمیز دارد، گفتهها و روایتها نشان میدهد «ناشناس» در 1859 به چاپ رسید با این حال تردیدهای زیادی از جانب خود نویسنده و ناشر کار در همان زمان وجود داشت و داستایوفسکی هم دستمزد ناچیزی برای انتشار آن دریافت کرد.
این رمان که بعدها مورد توجه قرار گرفت چون دیگر آثار داستایوفسکی فضایی تمثیلی دارد که با زبانی طنزآمیز موقعیتی را از وضعیت زندگی دانشجویی جوان در کنار عموی مهربانش روایت میکند که به ناگاه موقعیتش تغییر کرده و با مواجهه با شخصیتی روشنفکرنما که عمویش را تحت تاثیر قرار داده، به استبداد پیش آمده در شرایط خانهی عمویش اعتراض میکند... .
نیما نظرش را راجع به کتاب اینگونه بیان میکند:
این کتاب را میتوان آخرین اثر او دانست که تحت تأثیر آثار گوگول نوشته است. او این کتاب را تحتفشار سانسور حکومت وقت و با زبانی استعاری نوشته و بهظاهر زبانی ساده اما پر از کدهای پیچیده است تا بهانهای به دست حکومت برای تمدید دوران محکومیت نویسنده ندهد. موضوع کتاب ماجرای پدید آمدن شارلاتانها و خودکامگان، در زمان حکومت وقت روسیه است. این کتاب مضمونی طنزگونه دارد. این کتاب داستان آدمهایی است که بهوفور در اطرافمان میبینیم آدمهایی که خود را تسلیم حرف دیگران میکنند و کسانی را شاید فضلیتی نداشته باشند بیجهت بزرگ میکنند و خود را تسلیم خواستههای آنها میکنند.
نظر محمد درباره کتاب ناشناس این است:
شخصیتپردازی در اوج! داستایفسکی طوری مینویسد که قلمش از یاد میرود. آدم فراموش میکند که این یک قصه است، نه یک چیز واقعی. انگار همه چیز در لحظه دارد اتفاق میافتد و جلوی چشمانمان است. تم تقریباً ثابت داستایفسکی یعنی «جمع ناجور» که بعداً خودش را در رمانهایی مانند ابله و کارامازوف نشان میدهد، در اینجا بسیار پخته و استادانه پرداخت شده است. در جایی از رمان، یعنی بخش «به صرف چای»، بالغ بر ده شخصیت کنار هم قرار گرفتهاند و چند نفر از شخصیتهای داستان نیز غایباند و پیوسته از آنها سخن میرود. داستایفسکی، با مهارتی مثالزدنی، کاری میکند که تمامشان را با وضوحی باورنکردنی، ببینیم و لمس کنیم.
نوشتن این کتاب سرآغاز خلق شخصیتهای بسیار مهم آثار داستایوفسکی در رمانهای بعدیاش است. نگاهی انتقادی و طنزآمیز به خلق و خوی شخصیتهای که میآفریند ویژگی دلنشین رمانها و داستانهای اوست:
«وقتی که عموی من سرهنگ یگورایلیچ روستانفر، ارتش را ترک کرد و بهروستای استپانچیکوو از املاکی که به میراث برده بود، نقل مکان کرد، برای همیشه طوری در آن جا اقامت گزید که گویی در طول عمر خویش یک ارباب واقعی ساکن روستا بوده و هرگز املاک خویش را پیش از آن ترک نکرده است. طبیعتهایی وجود دارند که از همه کاملاً خرسندند و به همه چیز عادت میکنند. سرهنگ بازنشسته ما نیز چنین بود. به دشوار میتوان مردی را تصور کرد که به اندازه او آرام و آماده پذیرش هر چیز و هرگونه مسئولیتی باشد.»
توصیفات بسیار جزئینگرانه و تاثیرگرفته از روانشناسی، پرداختن به مسائل طبقاتی و جایگاه اجتماعی شخصیتهای خلق شده در این اثر داستایوفسکی نیز به خوبی نمایان است:
«اگر از روی هوس از او به طور جدی درخواست میشد که برای مثال کسی را برای چند فرسخ روی دوش خود حمل کند ممکن نبود که او این خواهش را رد کند. او به حدی خوشطینت بود که به مجرد اینکه کسی چیزی از او درخواست میکرد ولو آن که این شئی آخرین پیراهنی میبود که در اختیار داشت آن را به وی میداد. او هیکل یک قهرمان را داشت: بلندبالا بود با گونههای گلگون، دندانهای سفیدی چون عاج داشت و سبیلی دراز و قهوهای رنگ با صدایی پرطنین. او با صدای بلند میخندید، تند صحبت میکرد و صحبتش توأم با حرکات تشنجآمیز بود.»
داستایوفسکی نویسندهایست که شخصیتهایش را بر اساس روانکاوی خلق کرده است و سورئالیستها مانیفست سورئالیسم را بر اساس آثار او نوشتهاند. بسیاری از منتقدین او را بی بدیل دانسته و به تحلیل و بررسی آثارش در دانشگاههای متعدد دنیا پرداختهاند. زندگی شخصی این نویسندهی تاثیرگذار، فراز و فرودهای بسیاری داشته. رمانهای مهم او که در ایران نیز بسیار شناخته شدهاند را میتوان با ترجمههایی متعدد پیدا کرد. آثاری چون «قمارباز»، «برادران کارامازوف»، «یادداشتهای زیرزمینی»، «ابله» و... . داستایوفسکی در شصتسالگی پس از تحمل بیماری ریوی، در سال 1881 جان میسپارد.
در اینجا برخی از نکات جالب در مورد این کتاب آورده شده است:
اگر به شناخت بهتر انسانها در قالب طنز نقد گونه و آثار کلاسیک روسی علاقه دارید، کتاب ناشناس یک گزینه عالی برای خواندن است.
نقدهای بسیار زیادی درباره کتاب ناشناس نوشته داستایوفسکی وجود دارد. در ادامه به برخی از آنها که درباره این کتاب توسط رسانه ها، نویسندهها و افراد مشهور نوشته شده، اشاره میکنیم:
اگر اولین باری است که از بوک لند خرید میکنید میتوانید کتاب ناشناس را با 25 درصد تخفیف تهیه کنید. برای آشنایی با شیوه خرید آنلاین کتاب میتوانید راهنمای خرید را مطالعه کنید.
اگر به ادبیات داستانی علاقهمندید، به صفحه خرید رمان هم سری بزنید.