تحلیل‏ رفتار متقابل

اریک برن (Eric Berne) روان‌درمانگر کانادایی است که عموما او را به‌خاطر ابداع مدل تحلیل رفتار متقابل می‌شناسند. پس از این‌که در سال 1964 با انتشار کتاب «بازی‌ها» به شهرت بین‌المللی دست یافت، کتاب «تحلیل رفتار متقابل» را به‌عنوان راه جدیدی برای تحلیل روان انسان‌ها نوشت که با استقبال فراوانی رو‌به‌رو شد. تحلیل رفتار متقابل که به‌اختصار TA خوانده می‌شود، یک تئوری روان‌شناسی مبتنی بر نظریه‌های فروید است که در سال 1950 توسط اریک برن ارائه شد. اریک برن روان انسان‌ها را در تقابل با یکدیگر تحلیل می‌کند و معتقد است که انسان‌ها در نقش‌های مختلفی رو‌به‌روی هم قرار می‌گیرند و خود انتخاب می‌کنند کدام نقش را در چه رابطه‌ای بپذیرند. این کتاب توسط نشر نو منتشر شده و مترجم آن اسماعیل فصیح است.
نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره‌ کتاب «تحلیل رفتار متقابل» چیست؟
«خواندن کتاب برای بار اول چندان سهل نیست چون پر از اصطلاحات روانشناسی است. زبان آن خیلی فنی است و برای درک کامل آن حداقل به برخی از زمینه‌های روانشناسی فرویدی احتیاج است. در این کتاب اصول و مفاهیم اولیه نظریه تحلیل رفتار متقابل کاملا شرح داده شده که بسیار جالب است. نویسنده با استناد به جلسات درمانی گروهی و بیمارانی که با این روش به‌خوبی درمان شده‌اند، روش جدیدی در نگاه به ساختار روانی انسان و مشکلات رفتاری آن‌ها پیشنهاد می‌دهد. تحلیل رفتار متقابل بر این اصل تکیه دارد که روان هر فرد از سه بخشِ والد٬ بالغ و کودک تشکیل شده و مشکلات روانی افراد به دلیل ناهماهنگی در این سه بخش وجودی است. اگر روان‌پزشک یا روان‌شناس نیستید پیشنهاد می‌کنم برای فهم این کتاب، ابتدا کتاب‌های «وضعیت آخر» و «ماندن در وضعیت آخر» را مطالعه کنید. همچنین در انتهای کتاب تحلیل رفتار متقابل، کتاب اول اریک برن به نام «بازی‌ها» ضمیمه شده است که به تحلیل تبادلات رفتاری انسان می‌پردازد و تعارضاتی را بررسی می‌کند که به‌واسطه‌ی ناآگاهی، در دام‌ آن‌ها گرفتار می‌شویم.» جملات بالا نظر جامع و کامل یکی از خوانندگان کتاب «تحلیل رفتار متقابل» است.
جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند
شرح حال یکی از بیماران دکتر برن و تحلیل رفتار او را از کتاب «تحلیل رفتار متقابل» باهم می‌خوانیم: «این بیمار به وضوح سه «حالت من» مختلف را نشان می‌داد که به واسطه‌ی اختلافاتی در حالت بدن، طرز رفتار، حالات چهره و سایر خصوصیات جسمی از یکدیگر متمایز می‌شدند. نشانه‌های ویژه‌ حالت منِ نخست خنده و خجالت‌زدگی بود که یادآور دختربچه‌ها در سن به‌خصوصی است. نشانه‌‌ی ویژه‌ حالت منِ دوم، حالت پرهیزکاری خودنمایانه است؛ حالت دخترمدرسه‌ای که درگیر خطاهای جنسی کوچکی گردیده باشد. در حالت منِ سوم بیمار قادر بود مانند زن بالغی، همچنان که بود، به سوالات پاسخ دهد و نشان دهد که در این حالت قدرت درک و تفکر منطقی و حافظه‌اش سالم هستند.»
درباره نویسنده
اریک برن ‏با نام کاملِ اریک لنارد برنشتاین -روان‌پزشک آمریکایی‌کانادایی- است که به‌عنوان مبدع تحلیل رفتار متقابل شهرت دارد. زمانی که اریک در دانشگاه مک گیل مشغول به تحصیل بود، مطالبی را با نام مستعار برای چند روزنامه‌ی دانشجویی می‌نوشت. او در سال ۱۹۴۳ نامش را به اریک برن تغییر داد و همچنان به نوشتن مقاله با نام مستعار ادامه داد. برن اولین روان‌پزشکی بود که نظریه‌ی «بازی» را مطرح و اعمال کرد. به‌گفته‌ی او «بازی‌ها» عبارت‌اند از سلسله‌‌مراوده‌هایی که بین افراد و برای ارتباط برقرار کردن به کار می‌روند. دلیل عمده‌ی فراگیر شدن شیوه‌ی «تحلیل رفتار متقابل» ثمربخشی زیاد آن بوده است و گزارش شده که افراد گروه از جلسه‌ی اول شروع به تغییر کرده، بهبود می‌یابند و رشد می‌کنند. اریک برن علاوه بر کتاب «بازی‌ها» و «تحلیل رفتار متقابل»، کتاب پرفروش «بعد از سلام چه می‌گویید» را نیز به رشته‌ی تحریر درآورده است.