وضعیت آخر

«وضعیت آخر» با عنوان انگلیسی (I’m Ok, You’re Ok) نوشته‌ی تامس ای. هریس است که اولین بار در سال 1967 به چاپ رسید. از زمان انتشار این کتاب، بیش از 15 میلیون نسخه از آن به فروش رفته و به بیش از 20 زبان ترجمه شده است. «وضعیت آخر» با عنوان فرعی «من خوب هستم، شما خوب هستید» یکی از کتاب‌های مشهور روان‌شناسی است که می‌کوشد به زبانی ساده روش‌های کاربردی و واقعی برای بهبود زندگی ارائه دهد. نظریه‌ی تحلیل رفتار متقابل، سه وضعیت ذهنیِ «والد»، «بالغ» و «کودک» را به عنوان پایه‌های تعیین‌کننده‌ی کیفیت ارتباطات بین‌فردی مشخص می‌کند. کتابی که توانسته جایگاه یکی از محبوب‌ترین و کارآمدترین کتاب‌ها را در نوع خودش به دست بیاورد. کتاب «وضعیت آخر» با ترجمه‌ی اسماعیل فصیح و توسط نشر نو در اختیار خوانندگان در ایران قرار گرفته است. تحلیل رفتار متقابل (TA)Transactional Analysis یک روش واقع‌بینانه است، زیرا شخص را با این واقعیت مواجه می‌سازد که صرف‌نظر از هر آنچه در گذشته اتفاق افتاده، او خودش مسئول آن‌چه در آینده اتفاق می افتد خواهد بود. علاوه بر این، اشخاص را قادر به تغییر می‌سازد تا بتوانند در خود یک نوع کنترل شخصی ایجاد کنند؛ و همچنین به این واقعیت دست یابند که همواره آزادیِ حق انتخاب دارند. در این کتاب تقریبا به همه‌ی سرفصل‌های آموزش مقدماتی تحلیل رفتار اعم از ساختار شخصیت، ویژگی‌های شخصیتِ «والد»، «بالغ» و «کودک»، تجزیه رفتار متقابل، آلودگی بالغ به والد، آلودگی بالغ به کودک، نوازش و سازمان‌دهی زمان اشاره شده است. همچنین به موضوعات پیشرفته‌تر مانند بازی‌های اریک برن، ساختار شخصیت در مقاطع مختلف زندگی و تحلیل رفتار متقابل در محیط خانواده هم توجه شده و نکات ارزشمندی در این زمینه مطرح شده است.

افراد معروف و انتشاراتی‌ها چه نظری درباره‌ کتاب «وضعیت آخر» دارند؟

سایت کتابخوانی Goodreads: «کتابی فوق‌العاده محبوب و خردمندانه». Barnes & Noble (کمپانی بزرگ کتاب): «این اثر به میلیون‌ها نفری که هیچ‌وقت احساس خوب بودن نمی‌کردند، کمک کرده تا آزادی مورد نیاز برای تغییر را بیابند.» نشریه آمریکایی Cleveland Press: «ارتباط با کتاب «وضعیت آخر» آسان است. خواننده بارها و بارها مشکل خود را در دل هر صفحه پیدا می‌کند، همراه با این پیام که اگر چیزی را دوست ندارید می‌توانید آن را تغییر دهید.» سایت کتابخوانی Blinkist: «راهنمایی ارزشمند برای درک این که چگونه تجربیات و خاطرات گذشته‌ی ما، بر زندگی کنونی‌مان تأثیر می‌گذارند.»

نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره‌ کتاب «وضعیت آخر» چیست؟

یکی از کاربران سایت آمازون که در رشته‌ی روان‌شناسی تحصیل کرده، نوشته است: «من اولین بار این کتاب را در اوایل دهه‌ی 1970، زمانی که در کالج مشغول به تحصیل در رشته‌ی روانشناسی بودم خواندم. اگرچه سیستم‌های آموزشی تغییر کرده‌اند، اما مشکلات روانی افراد تغییر نکرده‌اند. در ابتدا ممکن است کمی گیج‌کننده به نظر برسد، اما اگر به آن پایبند باشید، روش جدیدی برای تفکر در مورد مکالمات ظاهر می‌شود. محور «والد، بالغ و کودک» هنوز هم در ارائه‌ی روشی برای درک رفتار خود و دیگران موثر و بسیار باورنکردنی است. یکی از کاربران سایت طاقچه نظر خود را این‌گونه ابراز کرده است: «از این‌که چرا سال‌ها قبل این کتاب و کتاب‌های مرتبطش را نخوانده‌ام، پشیمانم. کتاب «وضعیت آخر»، «ماندن در وضعیت آخر»، «تحلیل رفتار متقابل» و «بازی‌ها» به نظرم یک مجموعه هستند که مطالعه‌ی آن‌ها در رفتار و شخصیت انسان تاثیر جدی می‌گذارد و خواندن آن‌ها را به همه پیشنهاد می‌کنم.» جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند نویسنده کتاب معتقد است برای تربیت یک نسل باید از تربیت والدین شروع کرد: «بهترین راه کمک به بچه‌ها، کمک به پدران و مادران است. اگر پدر و مادری بعضی از کارهایی را که بچه‌شان می‌کنند دوست ندارند، تنها بچه نیست که باید تغییر کند.» در توضیح خصوصیات سه‌گانه‌ای که شخصیت ما را تشکیل می‌دهند، آمده است: «تجربیات و مطالعات مداوم ثابت کرده است که این سه حالت در تمام اشخاص وجود دارند. درست مثل این است که در هرکدام از ما، آن کوچولوی سه ساله مخفی مانده است. همچنین در وجود هرکس یک «والد» وجود دارد. این‌ها یعنی «کودک» و «والد» به صورت نوارهای ضبط شده در مغز ما از تجربیات واقعی شامل رویدادهای خارجی (یعنی اصل وقایع گذشته) و رویدادهای داخلی (یعنی احساسات ما) حفظ شده‌اند و عمده‌ترین آن‌ها رویدادهایی هستند که طی پنج سال اول زندگی ما اتفاق افتاده‌اند. جنبه‌ی سومی نیز در هر فرد وجود دارد که از دو جنبه‌ی دیگر متفاوت است و ما دو جنبه‌ی اول را «والد» و «کودک» و جنبه‌ی سوم را «بالغ» می‌نامیم.» در ادامه نیز نویسنده به توضیح مفهوم «بالغ» می‌پردازد: «از حدود ده ماهگی کودک متوجه می‌شود که می‌تواند کارهایی را با آگاهی و فکر خودش انجام دهد. و این حالتِ خودواقع‌بینی، شروع جنبه‌ی «بالغ» شخصیت است. «بالغ» در سال‌های اولیه‌ی زندگی بسیار شکننده و آزمایشی است و به‌آسانی مغلوب فرمان‌های «والد» یا اسیر ترس‌های «کودک» می‌شود. یکی از وظایف مهم «بالغ» آن است که اطلاعات به دست آمده از «والد» را بررسی کند و ببیند آیا این اطلاعات همچنان معتبر و قابل استفاده است یا قدیمی شده و باید رد شود. دیگر این‌که اطلاعات کودک را هم وارسی کند و تصمیم بگیرد که آیا این احساسات، امروز مناسب‌اند یا قدیمی و بیهوده شده‌اند. هدف کنار گذاردن یا حذف «والد» و «کودک» نیست، بلکه آزاد بودن برای بررسی اطلاعات آن‌هاست.»

درباره نویسنده

توماس آنتونی هریس در سال 1910 در تگزاس متولد شد. وی پس از دریافت مدرک روان‌پزشکی، وارد نیروی دریایی شد. پس از مدت‌ها فعالیت دریایی به عنوان روان‌پزشک، در سال 1954 آنجا را ترک کرد. وی به تحلیل رفتار متقابل علاقه‌مند شد و با دکتر اریک برن به همکاری پرداخت. هریس به عنوان رئیس انجمن بین‌المللی تحلیل رفتار متقابل منسوب شد و با وجود موفقیتی که با نوشتن کتاب «وضعیت آخر» به دست آورد، همچنان در خدمت بیماران باقی ماند. اثر دیگر او «ماندن در وضعیت آخر» نام دارد. وی در سال 1995 درگذشت. اسماعیل فصیح، مترجم کتاب «وضعیت آخر» در سال 1388 در تهران متولد شد. این داستان‌نویس و مترجم ایرانی، در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ هجری شمسی از پرمخاطب‌ترین نویسندگان معاصر بود. رمان‌های «دل کور»، «لاله برافروخت»، «شراب خام»، «داستان جاوید»، «ثریا در اغما» و «درد سیاوش» از مهم‌ترین آثار او به‌شمار می‌روند و از جمله آثار ترجمه‌شده توسط وی می‌توان به «بازی‌ها»، «ماندن در وضعیت آخر» و «خودشناسی به روش یونگ» اشاره کرد.