صوفیسم و تائوئیسم

کتاب «صوفیسم و تائوئیسم» نوشته توشی‌هیکو ایزوتسو را محمدجواد گوهری به فارسی برگردانده و انتشارات روزنه آن را منتشر کرده است. توشی‌هیکو ایزوتسو در کتاب «صوفیسم و تائوئیسم» بین دو مکتب صوفیسم در اسلام و تائوئیسم چینی گفت‌وگویی برقرار کرده است. این کتاب برای کسانی که به مطالعه درباره دین، عرفان و فلسفه علاقه دارند مناسب است.
ایزوتسو که هم با سنت اسلامی آشنایی دارد و هم سنت چینی را می‌شناسد، با بهره از دانش سرشارش این دو مکتب را معرفی و مقایسه کرده که کاری سترگ است. در واقع، کار او مطالعه‌ای تطبیقی و ارزشمند در حوزه ادیان و عرفان است که بسیار کم‌نظیر است.  ایزوتسو با توجه به اصول باطن‌گرای تائوئیسم و چندبعدی بودن اسلام، از میان مکاتب به مکتب ابن‌عربی برای مقارنه این دو سنت رجوع می‌کند که کاری درخور تأمل است. 
جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند
«در گفتار دینی و غیر فلسفی، مطلق، با کلمه خدا یا الله نشان داده می‌شود. لیکن در اصطلاح‌شناسی علمی ابن‌عربی کلمه الله محدَّد دارنده مطلق در اطلاق خود نیست، بلکه در تعین آن است. مطلق حقیقی را حتی نمی‌توان خدا نام نهاد. لیکن از آنجا که هیچکس نمی‌تواند بدون به کارگیری تحدید لغوی راجع به چیزی سخن گوید، ابن‌عربی برای اشاره به مطلق از کلمه حق (که در لغت به معنای حقیقت است) بهره می‌گیرد. حق در چنین حالت اطلاق - یا اگر بخواهیم به خصوص تعبیری توحیدی یعنی خدای واحد را به کار ببریم - مطلقاً غیر قابل ادراک و دست‌نیافتنی است. حق به این مفهوم برای ما غیرقابل شناخت است زیرا از همه کیفیات و نسبتهایی که انسان می‌تواند بشناسد در تعالی است. انسان قادر نیست راجع به چیزی بیندیشد یا سخن گوید بدون آنکه به آن کیفیتی بدهد و بدین‌وسیله آن را به گونه‌ای محدود سازد. علیهذا حق در تعالی غیر مشروط (لابشرط) و عزلت گوهری خود نمی‌تواند مورد معرفت و دانش انسان واقع گردد. به عبارت دیگر، تا جایی که او در اطلاق خود باقی باشد ناشناخته و شناخته‌ناشدنی است. او تا ابد یک راز خواهد بود، راز رازها (غیب الغیوب.) منقول است که حق به این مفهوم أنکر النکرات یا نامعین‌ترین نامعین‌ها است، زیرا که هیچ کیفیتی ندارد و با هیچ چیز غیر از خود نسبت ندارد. از آنجا که او مطلقاً غیر متعین و غیر متحدد است، مطلقاً غیرقابل شناخت است. لذا عبارت أنکر النکرات، به معنای ناشناخته‌ترین ناشناخته‌هاست.از نقطه نظر تجلی الهی که یکی از موضوعات اصلی سخنان آتی ما است، گفته می‌شود که حق در حال تعالی غیر مشروط در مرتبه أحدیت است. آنجا هنوز تجلی وجود ندارد. تجلی در رابطه با او تنها بدین مفهوم است که او مصدر تجلی است که هنوز آغاز نشده است. و چون هنوز تجلیی رخ نداده، لذا چیزی برای تمییز وجود ندارد. از این جهت حق در این مرحله «احد» است. کلمه احد در این سیاق خاص به معنای یک، که تشکیل‌دهنده, اعداد بیشتر از یک، است نیست. آن حتی به معنای یک در برابر کثیر، هم نیست. یک در اینجا به معنای بساطت نامشروط، مطلق و ازلی هستی است که در آن تقابل (آن با چیز دیگر) بی‌معناست.»
درباره نویسنده
توشی‌هیکو ایزوتسو، اسلام‌شناس، زبان‌شناس و فیلسوف ژاپنی که در سال 1914 متولد شد و در سال 1993 از دنیا رفت، از جمله محققانی است که پژوهش‌ها و نوشته‌های بسیاری در فلسفه تطبیقی و بررسی تطبیقی ادیان دارد. او سال‌ها درباره اسلام به تحقیق پرداخته و با اسلام‌شناسان ایرانی ارتباطی تنگاتنگ داشته است. تألیفات او در زمینه دین و عرفان همواره مورد نظر صاحب‌نظران بوده است.