معیارهای انتخاب کتاب برای کودکان چیست؟

در این مطلب می‌خوانید:

در ابتدای سخن باید قاطعانه گفت که هر کودکی که والدینش به او دیدین و شنیدن، پرسیدن، راه یافتن و کتاب خواندن را بیاموزند، فردایی سالم‌تر و پویاتر را تجربه خواهد کرد.

کودکان چشم دوختن به کلمات، درک تصاویر و قصه‌پردازی را از «کتاب» می‌آموزند. راه درست جستجو، از کتاب است. منبع پرسش‌ها و پاسخ‌ها را کتاب‌ها می‌دانند.

معیارهای انتخاب کتاب کودک یکی از وظایف مهم معنوی والدین است که باید به آن توجه کنند. کودکان کنجکاوی را کنار پاسخ‎هایشان در کتاب‌ها فرا می‌گیرند و برای مادران شاغل و پدران خسته‌ی این روزگار کتابی که با صبوری و درایت و دانش به‌روز و کارآمد، همراه کودک بشود، موهبتی‌ست که لیاقت والدینی هوشمند است. در ضمن شما می توانید به صورت غیر حضوری و به راحتی از خانه اقدام به خرید آنلاین کتاب از سایت بوک لند نمایید.

انتخاب بر اساس رده سنی

کودکان به سه دسته‌ی «الف»، «ب»، «ج» تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی بر اساس سن کودکان به ‌وجود آمده است.
گروه سنی «الف» کودکان پنج تا شش ساله، کودکان خردسال یا گروه پیش دبستان هستند. این کودکان خواندن نمی‌دانند و معیار انتخاب برای کودکان این دسته می‌تواند تمرکز بر تصاویر کتب باشد. در این سن کودک هنگام مواجهه با رنگ‌های گرم و تصاویر ساده اما خلاق، به قلاب کتاب می‌افتد و با تورق کتاب و نگاه به تصاویر قدرت خلاقیت و قصه پردازی‌اش تقویت می‌شود.

کتاب‌هایی که شامل تصاویری مناسب و سرزنده باشند و در آن‌ها متن‌های کوتاه و ساده‌ای همراه تصاویر باشد تا والدین هنگام همراهی با کودک، به او مسیری برای قصه‌پردازی، و داستانی برای پرسشگری بدهند.

بیشتر بخوانید: از کجا کتاب خوب برای خواندن پیدا کنیم

گروه سنی «ب» کودکان تا نُه سال هستند و یا می‌شود گفت کودکان سه سال اول دبستان دراین گروه قرار می‌گیرند. این دسته با خواندن، نوشتن و همچنین روابط آشنا شده اند. «آن مرد با اسب آمد». علت و معلول و شکل‌گیری شناخت کودک از پیرامون‌اش می‌تواند معیار مناسبی برای انتخاب کتاب کودکان باشد. کتاب‌هایی پر تصویر که متن بیشتری داشته باشد و به کودک راهی برای دنبال کردن قصه‌ی تصاویر و کنجکاو کردن‌اش برای یافتن علت‌ها و معلول‌هایش باشد.

گروه سنی «ج» به کودکان ده تا سیزده سال اطلاق می‍شود. کودکانی که در چهارسال پایانی دوره‌ی دبستان هستند. معیارهای انتخاب کتاب کودک در این گروه سنی، تنها تصاویر و جملات راهنما نیستند. کودک در این سن چندین سال است که زندگی اجتماعی را تجربه کرده است و با تکیه بر حس رقابت و لذت هم‌گروه شدن با دیگر همسالانش، کتابی برایش مناسب است که قصه‌هایی شهری، اجتماع محور و رقابت‌ساز باشد. او داستان کتاب را می‌خواند و این بار تصاویر به کمک متن می‌آیند تا او با تفکری انتزاعی‌ که به دست آورده، لایه‎های ساده‌ی قصه را کشف کند و بتواند با خیال‌پردازی از لذت یادگیری بهرمند شود و فردای خودش را با مهارتی که  درکودکی و همراهیِ کتاب آموخته، بهتر بسازد.

داشتن عکس‌های متنوع و جذاب

در هر گروه سنی، تصویر جایگاه بلندی دارد. در انتخاب کتاب برای کودک، کتابی که تصاویری رنگی و خلاق داشته باشد، مسیر یادگیری و پشت‌بام پرواز خیال را نشان کودک می‌دهد. کتاب‌هایی هستند که به دسته سِنی خاصی مقید نیستند و همه‌ی حرف‌ها و قصه‌های کتاب را تصاویر به‌وجود آورده‌اند. حتما امتحان کنید و برق چشم فرزندتان را موقعی که متنی در کار نیست و او از روی عکس‌های کتاب برای شما قصه‌ی خودش را می‌گوید، ببینید. عکس‌های جذاب کتاب می‌تواند برداشت تصویرگر کتاب باشد و قصه‌ای که در کتاب آمده است، می‌تواند تصاویری انتزاعی باشد که کودک را کنجکاو کرده و به فکر بی‌اندازد. انتخاب کتاب مناسب برای کودکان حتما کتابی همراه با عکس‌های متنوع و تصاویری جذاب است.

داشتن مطالب آموزشی و نکات تربیتی

باید گفت که در معیارهای انتخاب کتاب کودک یکی از مهم‌ترین‌ها آموزشی بودن کتب وداشتن نکات تربیتی‌ست. صد البته که هیچ «نکته»‌ای قند نیست مگر نشسته شود به روشناییِ درایت و خلاقیت. اما حتما والدین باید قبل از سپردن کتاب به دست کودکشان (یا کودکانشان) آن را تورقی بکنند و نکات و آموزش‌های گنجانده در لایه‌های متن را دریابند تا بتوانند با همان شیوه و همان مثال که کتاب قصه‌اش را برای کودکشان روایت می‌کند، در گپ و گفت با کودک او را روشن کرده و با ارجاع به قصه‌ی کتاب او را تربیت کنند. مطمئنا که منظور از تربیت کودک با این شیوه، تربیت در جزئیات و شکل‌دهی به شخصیت کودک است.

محتوای خلاقانه

کودکان همان‌طور که با یک قصه‌ی خطی می‌توانند لذت ببرند و یاد بگیرند، با یک قصه‌ی خلاق و خارج از خط نیز حتما ارتباط برقرار می‌کنند. متنی خلاق یا تصاویری خلاقه، که مثلا می‌تواند امروزی بودن قصه و شهری بودن یک قصه در کتاب باشد و قهرمان کتاب قوه‌ی همذات‌پنداری را در کودک جاری و قوی می‌کند. سال‌هاست که حیوانات نقش مهمی در کتب کودک ایفا می‌کنند. از شغال‌های «کلیه و دمنه» که از هند تا ایران آمده‌اند و از زبان سانسکریت به فارسی درآمده اند و نصرالله منشی در عصر ساسانی از آن اثری نو ساخته و بعدها رودکی _شاعر بزرگ_ آن را به نظم درآورده، تا داستان‌های هانس کریستین اندرسنِ دانمارکی و «جوجه اردک زشت» مشهورش و روباه داستان «شازده کوچولو»‌ی آنتوان اگزوپری از فرانسه.

تصور حیوان سخنگو که رفتارهایی شبیه آدمیزاد دارد قوه‌ی تفکر انتزاعی و خلاقیت کودک را زنده و ورزیده می‌کند. برای کودکان رده‌ی سنی «ج» داستان‌های مدرن و شهری که قهرمانانش نوجوانانی هم سن و سال خواننده‌ی کتاب باشند، می‌تواند بهتر و بیشتر کودک را به خود مشغول نموده و بار خلاقه‌ی داستان را برای خواننده‌ی تازه‌ی نوجوان‌اش جذاب کند.

در نظر گرفتن سلیقه کودک

از نکات انتخاب کتاب کودک، در نظر گرفتن سلیقه‌ کودک است. نکته‌ی مهمی است و با شناخت والدین از فرزندشان می‌شود داستان‌هایی همزاد با سلیقه‌شان انتخاب کرد. این گزینه از آن‌جا مهم است که هرچه کتاب به سلیقه‌ی مخاطبش(کودک) نزدیک باشد کِیف خواندن‌اش بیشتر و هضم نکات‌اش راحت‌تر می‌شود. البته که یک زاویه‌ی مهم دیگر هم در این جا وجود دارد؛ والدین باهوش می‌توانند به سلایق کودکشان(یا کودکانشان) مسیر بدهند و چه مسیری بهتر از آن‌که با  ابزار کتاب ساخته شده باشد.

کودکی در گروه سنی «ج» که هم‌گروه بودن با همسالانش را کشف کرده و دوست می‌دارد، و مالامال از حس رقابت جویی‌ست مثلا با خواندن رمان «امیل و کارآگاهان» نوشته‌ی اریش کِستنِر، می‌تواند درگیر یک رمان خلاق، مدرن و شهری بشود و سلیقه‌اش رفته رفته برای نوجوان شدن‌اش تازه گردد. کودکی که سلیقه‌ای سالم دارد بزرگسالی خواهد شد کارآمد و آگاه، که می‌داند زندگی چیست و او از زندگی چه می‌خواهد.

سخنی کوتاه از آن چه گفته شد

هر آن‌چه که گفتیم معیارهای انتخاب کتاب کودک و بررسی کلی انتخاب کتاب برای کودکان است. همیشه این نکته‌ی ظریف پیش ذهنمان باشد، کودکی که کتاب بخواند و خواندن برایش تنها در صفحه‌ی مانیتور و تلفن همراه نباشد، در بزرگسالی انسانی جستجوگر و پرسشگر خواهد بود، انسان پرسشگر کمتر از جور زمان و شرایط آسیب می‌بیند و هرکس که مسیر خود را شناخته باشد، راحت‌تر به منزل و مقصودش خواهد رسید.

بیشتر بخوانید: معرفی 8 کتاب علمی تخیلی کودک و نوجوان

در آخر می‌شود گفت که نکات انتخاب و خرید کتاب کودک می‌تواند بیشتر و پر جزئیات‌تر باشد، هدف این است که والدین امروز آگاهی خود را بالا برده تا نسلی آگاه را بسازند. نمی‌شود والدین خودشان حتی یک خط کتاب نخوانند و کودکانشان را امر به کتاب خواندن کنند. نمی‌شود برای کودکی کتاب خرید بی‌آن‌که قبل از سپردنش به دست کودک آن را حداقل، تورقی نکرده باشیم. کتاب‌ها _به قول حضرت مولانا_ چون که با کودکان سر و کارشان بی‌افتد، زبان کودکی می‌گشایند.  پس باشد که ما حاملان آگاهی به نسل‌های بعد از خود باشیم و آرزو کنیم جهان را آگاهی در بر بگیرد.