سیری در آثار و تاریخچه اورهان پاموک: تصویرگر فرهنگ و تاریخ ترکیه

در این مطلب می‌خوانید:

اورهان پاموک، (زاده 7 ژوئن 1952، استانبول، ترکیه)، رمان‌نویس ترک، که بیشتر به خاطر آثاری که هویت و تاریخ ترکیه را بررسی می‌کنند، شناخته شده است. او در سال 2006 برنده جایزه نوبل ادبیات شد.

شاید بسیاری از شما اورهان پاموک نویسنده ترک را نشناسید، برای همین تصمیم گرفتم به معرفی این نویسنده که از گنجینه‌های ادبیات و تاریخ و فرهنگ ترکیه است بپردازم. ابتدا به بیوگرافی او می‌پردازم و سپس آثار معروف او را معرفی و بررسی خواهم کرد.

بیوگرافی اورهان پاموک

پاموک که در خانواده‌ای ثروتمند و غربی بزرگ شد، در کالج رابرت، یک مدرسه آمریکایی در استانبول، تحصیل کرد و در دانشگاه فنی استانبول به تحصیل در رشته معماری پرداخت. پس از سه سال تحصیل را رها کرد و تمام وقت خود را وقف نوشتن کرد. در سال 1977 از دانشگاه استانبول در رشته روزنامه‌نگاری فارغ‌التحصیل شد. از سال 1985 تا 1988 او در ایالات متحده زندگی کرد و یک محقق مدعو در دانشگاه کلمبیا در نیویورک و دانشگاه آیووا بود.

پاموک در سال 1974 به طور جدی شروع به نوشتن کرد و هشت سال بعد اولین رمان خود را به نام (Cevdet Bey ve oğulları) جودت بیک و پسران، منتشر کرد. جودت بیک و پسران" یک تاریخ پرده‌برداری از یک خانواده در استانبول در طول و بعد از تاسیس جمهوری ترکیه است. او این عمل را با "سزیز اِو" (۱۹۸۳؛ خانه ساکت) که بر اساس راویان چندگانه استوار است، ادامه داد و داستان یک گردهمایی خانوادگی در شب کودتای نظامی ترکیه در سال ۱۹۸۰ را شکل داد. سومین رمان او، که ماهیت هویت را از طریق داستان یک جوان ایتالیایی دانشمند که در قرن هفدهم در استانبول اسیر شده و به برده‌ای برای یک محقق تبدیل شده است، بررسی می‌کند. رمان‌های بعدی او که به طور گسترده ترجمه شدند، شامل کارا کیتاپ (1990؛ کتاب سیاه)، تصویری متراکم از استانبول، و اسرار ینی حیات (1996؛ زندگی جدید) و بنیم ادیم کیرمیز (1998؛ نام من قرمز است) بود.

بسیاری از رمان‌های پاموک، اغلب زندگی‌نامه‌ای و با طرح‌های پیچیده، درک فرهنگ سنتی اسلامی ترک را نشان می‌دهند که با این باور که آینده ترکیه در غرب است، تعدیل شده است. پاموک به خاطر حمایت از یکپارچگی کشورش با اروپا و عضویت آن در اتحادیه اروپا از سوی برخی از افراد در ترکیه مورد انتقاد قرار گرفت. در سال 2005، بعد از اینکه یک روزنامه سوئیسی مصاحبه‌ای منتشر کرد که پاموک در آن بار دیگر ادعا کرد ترک‌ها در سال ۱۹۱۵ یک میلیون ارمنی را عمدتاً کشته‌اند (جنایت ارمنی) و اخیراً ۳۰٬۰۰۰ کرد کشته شده‌اند، شش تن از ملی‌گرایان از او شکایت کردند و پاموک را به "تحقیر ترکی بودن" متهم شد. پرونده‌ای که منجر به جدل‌های بین‌المللی شد، بعد از مدتی کاملا کنار گذاشته شد. با این حال، در سال 2009 یک دادگاه ترکی اجازه داد پرونده ادامه یابد و در سال 2011 پاموک موظف شد به شش شاکی خود خسارت پرداخت کند.

جایزه نوبل اورهان پاموک

اورهان پاموک، اولین و تنها برنده جایزه نوبل ادبیات از ترکیه، مسیر طولانی و منحصر به فردی را در ادبیات پیموده است. اگرچه بیشتر رمان‌نویسان در ترکیه کار خود را با نوشتن شعر یا داستان کوتاه آغاز می‌کنند، پاموک هرگز سعی نکرده شاعر یا نویسنده داستان کوتاه باشد. تنها داستان کوتاه او در یکی از آخرین آثارش به نام اوتکی رنکلر، کتاب رنگ‌های دیگر است. حتی در 20 سالگی، جاه‌طلبی او به عنوان یک نویسنده آینده، رمان‌نویسی بود.

اما اول از همه، به عنوان یک پسر جوان عشق واقعی او در هنر ادبیات نبود. اورهان پاموک جوان پس از بزرگ شدن در نیشانتاشی، منطقه‌ای ثروتمند و غربی در استانبول، خود را به عنوان یک نقاش تصور کرد. بیوگرافی رسمی او می‌گوید: "از کودکی تا سن 22 سالگی تا حد زیادی خود را وقف نقاشی کرد و آرزو داشت نقاش شود."

اورهان پاموک پس از نوشتن چندین رمان، در سال ۲۰۰۶ موفق به کسب جایزه نوبل ادبی شد. او اولین کسی بود که در ترکیه موفق به کسب این جایزه شد. اورهان پاموک در سخنرانی دریافت جایزه خود درباره چمدان کتاب‌های پدرش که دو سال قبل از مرگش به او سپرده بود و راز صبوری نویسندگی صحبت کرد.

معرفی آثار اورهان پاموک

اورهان پاموک از نویسنده‌های ترکیه است که سال‌های زیادی از زندگی خود را صرف نوشتن کرده است. جدیت او در این راه باعث شد که در سال ۲۰۰۶ برنده جایزه نوبل ادبی شود. در این بخش به معرفی معروف‌ترین آثار اورهان پاموک می‌پردازم.

·جودت بیک و پسران

رمان آقای جودت و پسران اولین رمان رسمی اورهان پاموک است. این کتاب داستان زندگی سه نسل از یک خانواده‌ی ترکیه‌ای است که در استانبول زندگی می‌کنند. پاموک در این کتاب سه دوره‌ی تاریخی ترکیه را به تصویر می‌کشد و مخاطب خود را با اوضاع آن زمان آشنا می‌کند. این سه دوره شامل؛ سال‌های پایانی عثمانی، روزگار آتاتورک و اولین سال‌های دهه‌ی هفتاد و شکل‌گیری حکومت دیکتاتوری در آن است‌.

کتاب جودت بیک و پسران دو جایزه بزرگ را برای پاموک به ارمغان آورد و موجب شهرت او در ترکیه شد. بنابراین خواندن این رمان جذاب و خواندنی را دست ندهید. برای خرید آن کافی است به فروشگاه اینترنتی بوک‌لند مراجعه کنید.

پاموک درباره این کتاب خود می‌گوید:

دوران کودکی‌ام را در خانواده‌ای پرجمعیت در محاصره عموها و خاله‌ها گذراندم. رمان اول من، جودت بی و پسران حماسه‌های خانوادگی است. از توصیف مجالس شلوغ خانوادگی، غذاهایی که با هم می‌خورند، دشمنی‌ها و دعواها لذت می‌برم. اما با گذشت زمان، با کاهش ثروت ما و پراکنده شدن خانواده، به تدریج منبع حفاظت یا مرکزی نبود که من احساس می‌کردم موظف به بازگشت به آن هستم. هر شب که در رختخواب خم می‌شوم و لحافم را روی خودم می‌کشم، ترس شیرینی مرا فرا می‌گیرد که میان تنهایی و رویا، زیبایی‌های زندگی و بی‌رحمی‌هایش می‌رود، و آن وقت است که در همان لحظه می‌لرزم.

·کتاب سیاه

کتاب سیاه رمانی جذاب و هیجان‌انگیز از اورهان پاموک است که در سال ۱۹۹۰ منتشر شد. این رمان، داستان وکیلی به نام گالیپ است که در استانبول زندگی می‌کند. همسر او که عاشق رمان‌های کارآگاهی است ناگهان بی هیچ دلیلی ناپدید می‌شود. گالیپ برای کشف معمای این اتفاق شروع به دنبال‌کردن سرنخ‌ها می‌کند و دائم از یک معما به معمایی دیگر می‌رود.

این کتاب جذاب خوانندگان را با معماهای بسیاری روبه‌رو می‌کند و آن‌ها را به راهی می‌کشاند که پر از هیجان و ترس است. این اثر جذاب نیز در ایران ترجمه شده و به چاپ رسیده است.

·نام من قرمز است

اورهان پاموک نویسنده مشهور ترکیه در این اثر خود، به بررسی دو قتل وحشیانه می پردازد - و کاوشی عجیب اما تحریک‌آمیز از ماهیت هنر در یک جامعه اسلامی ارائه می‌دهد.

نام من قرمز است با صداهای زیادی صحبت می‌کند، برخی از آن‌ها غالب‌تر از دیگران است. یک سگ، یک درخت، و یک اسب و همچنین مرگ، شیطان و یک جسد همگی سهمی شیوا در روایت دارند، اما صحنه اصلی منشی، قاتل، استر خواستگار یهودی، و شکوره است که اخیراً با بلک ازدواج کرده است. صحنه، استانبول در اواخر دهه 1500 است – دوره‌ای از زمانی که امپراتوری عثمانی در اوج خود بود، اما به طور فزاینده‌ای توسط غرب به چالش کشیده می‌شد. اسلامی‌نگاره‌سازان استانبول مردم را از طریق قطعنامه‌ها به رسم تصویر واقعی ممنوع کرده‌اند و برای قرن‌ها تصاویر سبکی از مردم، گیاهان و اسب‌ها ارائه کرده‌اند. اعتقاد آ‌ن‌ها این بود که هنر باید آنچه را که خداوند از بالا می‌بیند منعکس کند، اما وقتی یک سلطان جدید کتابی را از هنرمند برجسته انیشت افندی سفارش می‌دهد که شامل پرتره‌ای از سلطان به سبک غربی است، هنرمندان مرتجع و آخوندها نگران می‌شوند. پس از اینکه یک حکاک برجسته و انیشته به قتل رسیدند، سلطان خواستار یافتن قاتل می‌شود یا تمام مینیاتوریست‌ها به قتل می‌رسند. بلک یا سیاه، برادرزاده انیشته، درگیر تحقیقات می‌شود. او با استاد عثمان مینیاتوریست معروف که احساس می‌کند دورانی در حال پایان است و خود را کور می‌کند و همچنین با هنرمندانی که با عموی مرحومش انیشته روی کتاب کار می‌کنند مشورت می‌کند. این هنرمندان با نام‌های مستعار پروانه، لک لک و زیتون، ضمن بیان بی‌گناهی خود، به یادآوری و بیان تفاوت هنر غربی و اسلامی می‌پردازند. بلک که توسط سلطان تهدید به شکنجه می‌شود، در نهایت قاتل را پیدا می‌کند - نه فقط دستاورد آزاد سازی عروس جدید خود را.

کتاب اسم من قرمز است، ضیافتی غنی از ایده‌ها، تصاویر و افسانه‌ها است.

برای مشاهده لیست کامل رمان‌ها، به دسته بندی خرید رمان سر بزنید.

·خانه خاموش

اثر دیگر اورهان پاموک، خانه خاموش است. او درباره کتاب خود می‌گوید:

در خانه خاموش، که از طریق مونولوگ‌های مادربزرگم بود،سعی کردم به این جهان بین خواب و بیداری نفوذ کنم. ردپایی از همان جهان در کتاب قلعه سفید وجود دارد، که همچنین سایه‌های بین رویاها و واقعیت، تخیل و تاریخ را بررسی می‌کند. اما در کتاب سیاه، که در سال 1985 شروع کردم، بود که احساس کردم صدای خودم را پیدا کردم. من در آن زمان 33 ساله بودم و در نیویورک زندگی می‌کردم و از خودم سؤالات سختی در مورد اینکه کی هستم و درباره تاریخم می‌پرسیدم. تمام وقتم را در اتاقم در کتابخانه کلمبیا صرف خواندن و نوشتن کردم. در طول مدتی که در نیویورک بودم، اشتیاق من به استانبول با شیفتگی من به شگفتی‌های فرهنگ عثمانی، ایرانی، عربی و اسلامی آمیخته شد. کتاب خانه خاموش کتابی بود که برنامه‌ریزی برای آن زمان بسیار زیادی از من گرفت، کتابی که بدون اینکه بدانم دقیقا دارم چه کار می‌کنم، نوشتم و مانند یک مرد نابینا راه خود را به جلو احساس می‌کردم. من هنوز تعجب می‌کنم که توانستم آن را تمام کنم.

·شب‌های طاعون

رمان جدید اورهان پاموک، کتاب شب‌های طاعون، عمدتاً در مورد مینگهریا، یک «افسانه»، «دنیای دیگر» و جزیره خیالی عثمانی - «مروارید دریای مدیترانه شرقی» می‌گذرد، یا به این ترتیب نقاشان و گردشگران مسحور شده‌اند. کوه‌های ناهموار و پایتخت سنگ صورتی آن که از دور دیده می‌شود، می‌درخشد. اما در پس خیال‌پردازی شرق‌شناسان، جهان کوچکی از امپراتوری در نقطه فروپاشی نهفته است. در سال 1901، طاعون بوبونیک شیوع می‌یابد. پاموک از آن برای افشای ضعف‌های این بدنه استفاده خواهد کرد.

ویژگی آثار اورهان پاموک

1.به تصویر کشیدن اسطوره‌ها و فرهنگ‌های دوران مختلف

اورهان پاموک یکی از نویسندگانی است که در اکثر آثار خود از اساطیر و داستان‌های ملل مختلف تاثیر گرفته‌ است. این نویسنده ترکیه‌ای علاقه‌ی ویژه‌ای به ادبیات کهن ایرانی دارد. او بارها در مصاحبه‌های خود به اصالت مردم ایران و تعلق آن‌ها به فرهنگ خود غبطه‌ خورده‌ و آرزو کرده‌ که مردم‌ ترکیه نیز به فرهنگ خود علاقه‌مند باشند.

این ویژگی آثار پاموک موجب کنجکاوی و علاقه‌ی مخاطبان ادبیات ترکیه نسبت به ادبیات‌ ایران شده‌ است. به‌ویژه آثاری مانند شاهنامه‌ی فردوسی و مثنوی مولانا.

2.آشنا کردن‌ مخاطب با تاریخ ترکیه

پاموک در بیشتر آثار خود سعی کرده‌ است بخشی از تاریخ ترکیه را به تصویر بکشد. او خصوصا در رمان‌های جودت بیک و نام من سرخ، تاریخ حکومت عثمانی در ترکیه را بیان کرده‌ و از آن به یک ماجرای جذاب و خواندنی رسیده است. ویژگی وطن‌پرستی و علاقه به گذشته‌ی تاریخی در او باعث شده‌‌ است که بسیاری از مردم، او را یک نویسنده‌ی ملی‌گرا و تاریخی بدانند که آثارش طرفداران زیادی در ترکیه و سراسر دنیا دارد.

برای آشنایی بیشتر با ادبیات ترکیه مطلب معرفی جامع ادبیات ترکیه {تاریخچه، ویژگی‌ها، شاهکارها و بهترین نویسندگان}، را مطالعه کنید.

3.تاثیرپذیری از نویسندگان سراسر جهان

اورهان پاموک برخلاف بسیاری از نویسندگان هم نسل خود، آشکارا از نویسندگان بزرگی مانند ویلیام فاکنر، کافکا، مارکز، بورخس و ایتالو کالوینو تاثیر گرفته‌ است. او نویسنده‌ای است که راه خود را ادامه‌ دهنده‌ی نویسندگان بزرگ قبل از خود می‌داند و به آن نیز افتخار می‌کند.

4.خط روایی جذاب در آثار اورهان پاموک

یکی از ویژگی‌هایی که آثار اورهان پاموک را بیش از پیش خواندنی کرده‌ است، خط روایی جذاب و معمایی آن‌هاست. تمام رمان‌های اورهان پاموک شامل معماهای متعدد و هیجان‌انگیز هستند که خواننده را تا انتهای کتاب با خود همراه می‌کند. او در یکی از کتاب‌هایش قتلی عجیب را مطرح می‌کند، در کتاب دیگری از عقده‌ی ادیپ می‌نویسد و در کتابی دیگر وکیلی را به دنبال همسر گمشده‌اش می‌کشاند.

5.عنصر خیال و جادو

بسیاری از منتقدان آثار اورهان پاموک او را مانند یک جادوگر یا نقاشی می‌دانند که مفاهیم شرقی را با عناصر خیالی ترکیب می‌کند. او مثل یک مورخ می‌تواند گذشته ترکیه را تصور کند و آن را با فرهنگ غربی و اساطیر ایرانی تلفیق کند و یک اثر جادویی و جذاب خلق کند. این ویژگی در رمان نام من قرمز است بسیار دیده‌ می‌شود. این کتاب به خوبی می‌تواند هنر جادوگری اورهان پاموک را به مخاطبانش نمایش دهد.

6.انتقاد از نادیده گرفتن عناصر فرهنگی در ترکیه

یکی از مسائلی که اورهان پاموک بارها به نقد آن پرداخته است، بی‌توجهی مردم ترکیه به فرهنگ و تاریخشان است. او معتقد است فرهنگ ترکیه روز‌به‌روز بیشتر فراموش می‌شود و مردم را به سوی فرهنگ‌ غربی و آمریکایی می‌کشاند. به همین علت در کتاب‌هایش تلاش می‌کند فرهنگ و تاریخ اصیل ترکیه را به نمایش بگذارد و مردم را به خواندن آن علاقه‌مند کند.

 کلام آخر

اورهان پاموک یکی از نویسندگان مهم و مشهور ادبیات ترکیه است که برای اولین بار این کشور را صاحب جایزه نوبل کرد. آثار او به زبان‌های زنده‌ی دنیا ترجمه‌ شده‌ و او را به یکی از نویسندگان مشهور در سراسر جهان تبدیل کرده‌ است. اورهان پاموک تاکنون ۹ جلد رمان جذاب نوشته‌ که اکثر آن‌ها به زبان فارسی ترجمه‌ شده‌اند. نشر چشمه ناشر اختصاصی آثار پاموک است.

خواندن ادبیات شرقی برای ما ایرانی‌ها به دلیل اشتراکات بسیار جذاب است. در لیست کتاب‌هایی که قصد خواندن دارید، حتما آثار اورهان پاموک را نیز قرار دهید.

برای خرید این آثار ، به سایت خرید آنلاین کتاب بوک‌لند مراجعه کنید.

سوالات متداول

آیا آثار اورهان پاموک به فارسی ترجمه شده است؟

بله، بسیاری از آثار اورهان پاموک به زبان فارسی ترجمه شده‌اند و در کتاب‌فروشی‌ها در دسترس هستند.

آیا اورهان پاموک هنوز فعال است؟

بله، اورهان پاموک هنوز به نوشتن و پژوهش ادامه می‌دهد و آثار جدیدی منتشر می‌کند.