از اسطوره تا تاریخ

آنچه در این کتاب گردآوری شده است جستارها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و نقدهایی از مهرداد بهار در طول سالیان فعالیت وی، برگرفته از کتاب‌های ارزشمند، مجلات علمی- فرهنگی متفاوت و دست‌نوشته‌های اوست. همچنین مصاحبه‌هایی که با وی انجام گرفته نیز ویرایش و اضافه شده‌اند. 
از اسطوره تا تاریخ، شامل سه بخش اصلی از جمله جستارها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های استاد بهار و نیز نقدها و نظرات ایشان است. برخی از مقالاتی که در بخش جستارها در این کتاب گردآوری شده‌اند برای نخستین بار است که به چاپ رسیده‌اند؛ مقالاتی همچون بررسی شیوۀ آسیایی و تأثیر آن بر تاریخ ایران باستان، اسطوره‌ها، راز و رمزها و همین‌طور شگفتی‌های کویر که این اثر را در مقایسه با آثار مشابه، منحصر به فرد می‌کند.
در مجموع، کتاب از اسطوره تا تاریخ، نگاهی دقیق به تاریخ اساطیر ایران باستان و تأثیر تمدن‌های بین‌النهرینی بر فلات ایران دارد. این کتاب در چاپ دوم با توجه به تجدید نظرهایی که در متن صورت گرفته در سال 1377 در 675 صفحه توسط نشر چشمه تجدید چاپ گردید. 

در مطلبی به قلم امین خرمی که در سال 1399 در وبسایت ایرنا دربارۀ این کتاب منتشر شده است، چنین می‌خوانیم: «استاد مهرداد بهار در پژوهش و تألیف کتاب خود سابقه بیش از پنج دهه تجربه قلمی کردن نوشتارها و پژوهش‌ها و کتاب‌های پیشین را به این اثر هدیه داده است. همچنین روایات و مباحث مطرح شده در این کتاب آن‌چنان سلیس و روان است که هر نوع مخاطبی می‌تواند از آن بهره ببرد و بر دانش خویش بیافزاید و شاید بتوان این اثر را به پای همان زکات علمی گذاشت که مهرداد بهار در قالب کتاب از اسطوره تا تاریخ با من و شمای مخاطب در میان گذاشته است.»
در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ مطلبی در نقد این اثر به این شرح آمده است: «اسطوره از دیدگاه بهار، مجموعه‌ای از تأثیرات متقابل عوامل اجتماعی-انسانی و طبیعی است که از صافی روان انسان عبور می‌کند، با نیازهای متنوع روانی و اجتماعی او هماهنگ می‌گردد و همراه با آیین‌های مناسب خود ظاهر می‌شود و هدف آن پدید آوردن سازش و تعالی بین انسان و پیچیدگی‌های روانی او با طبیعت پیرامون خویش است. با توجه به تعریف و تبینی که بهار از اسطوره دارد در این مجال ابعاد مختلفی منظر نظر است. مهم‌ترین مسأله‌ای که می‌توان به آن اشاره داشت مسأله وام‌گیری فرهنگی است که در امر اسطوره‌شناسی بسیار حائز اهمیت است.»

«اسطوره‌ها تا روزی که با زندگی محسوس و عملی جامعه خود مربوط باشند در میان تودۀ مردم حیات دارند، و روزی که با این شرایط تطبیق نکنند، از زندگی تودۀ مردم خارج می‌شوند و از آن به بعد در زندگی روشنفکرانه، در ادبیات، فرهنگ، مطالعات و این‌ها می‌توانند وارد بشوند و ادامۀ حیات بدهند. آن‌ها را دیگر در قهوه‌خانه‌ها نمی‌خوانند، دیگر مادرها ممکن است برای بچه‌هایشان احیاناً قصه‌های دیگری تعریف بکنند، برای این که شرایط تغییر کرده است. بحث سر این است که من این مسأله را قابل تأسف نمی‌دانم، این جبر زندگی اسطوره است.»

ملک مهرداد بهار، نویسنده و پژوهشگر ایرانی در 10ام مهر ماه سال 1308در تهران به دنیا آمد. وی پنجمین فرزند ملک‌الشعرای بهار بود. مهرداد بهار، تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان جمشید‌جم آغاز و دورۀ دبیرستان‌ را در دبیرستان‌های فیروز بهرام و البرز به پایان رساند. وی سپس در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران شروع به تحصیل کرد اما بیش از تحصیل، درگیر مبارزات سیاسی بود که منجر شد تا سال 1334 به طول متناوب دستگیر شده و ماه‌ها در زندان دربند باشد. وی پس از آزادی از زندان به دانشگاه بازگشت و پس از دریافت مدرک کارشناسی خود در سال 1337برای ادامۀ تحصیل به انگلستان رفت و در رشتۀ مطالعات کهن و میانه فوق‌لیسانس گرفت. وی به تحصیلات خود ادامه داد و زیر نظر اساتید برجسته‌ای همچون مری بویس پایان‌نامۀ دکترای خود را دربارۀ آفرینش در اساطیر ایران به پایان رساند اما از آن دفاع نکرد و به ایران بازگشت. در بازگشت با راهنمایی دکتر صادق کیا پایان‌نامۀ دکترایش را تکمیل و از آن دفاع کرد اما به دلیل فعالیت‌های سیاسی نتوانست در دانشگاه تدریس کند و به ناچار در بانک مرکزی شروع به کار کرد. دکتر بهار در سال 1367 بازنشسته شد و پس از مدتی به دانشگاه بازگشت و در رشتۀ اساطیر ایران باستان مشغول به تدریس شد. دکتر بهار، استاد ایران‌شناسی که با نگاهی نو به تاریخ و فرهنگ ایرانی نگریسته بود، در 22 آبان سال 1373 در 65 سالگی بر اثر بیماری سرطان خون درگذشت. 
از آثار وی می‌توان به عناوینی همچون از اسطوره تا تاریخ، ادیان آسیایی، سخنی دربارۀ شاهنامه، اشکانیان، واژه‌نامه گزیده زادسپرم، بندهش، و ادبیات مانوی اشاره کرد.