پرویز براتی، نویسندۀ کتاب، در پیشگفتار این اثر اذعان دارد که نوشتۀ او «نگاهی بیطرف، تئوریک و در عین حال دیرینهشناسانه به علوم غریبه است.» او تأکید میکند که «گام مهمتر، شناسایی علتهایی است که از رهگذر آنها امر غیب بر ملتها حادث میشود.»
در واقع بادهای افسون تنها مقدمهای است بر شناخت علوم غریبه در ایران و ادعایی در زمینۀ نگارش متنی با مستندات تاریخی ندارد. پرویز براتی، با گردآوری منابع مختلف، از کتابهای عامهپسند گرفته تا کتابهای نایاب و خطی و سپس مطالعه و بررسی متون آنها، به دنبال کشف مرز بین واقعیت و خیال در مسائل فراطبیعی است.
در بخشهای پایانی این کتاب، به جایگاه علوم غریبه در کشورهای غربی نیز پرداخته شده و همینطور به دلیل شباهت فرهنگ ایران با کشورهای همسایه و به طور کل خاورمیانه، این امر در برخی از این کشورها نیز به طور موازی ارزیابی شده است. همچنین، علوم غریبه در متون اسلامی نیز مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است.
در کنار موارد ذکر شده، بادهای افسون به معرفی شخصیتهای مرتبط با علوم غریبه از جمله بلیناس حکیم، آصف ابنبرخیا، افلاطون، یونگ، رازی، سهروردی، ابن عربی، شیخ بهائی و ملاحسین واعظ کاشفی که اسامی آشنایی برای قریب به اتفاق مخاطبان نیز هستند، میپردازد.
در راستای پژوهشهایی که توسط براتی انجام شده، فصلی مجزا در کتاب به جادو اختصاص یافته است. با توجه به این امر که جادو در ادیان آسمانی و دین اسلام رد شده، نویسنده تأکید دارد که قصد تائید محتوای نوشته شده در متون این حوزه را ندارد و تنها هدف از ارائۀ آن را، «آشنا کردن مخاطب با برخی زوایای پنهان ذهنیت تاریخی ایرانی و تمرکز بر متنهایی با پسزمینۀ امر غریب» عنوان کرده است.
نظر خوانندگان در سراسر دنیا دربارۀ بادهای افسون چیست؟
مانی ارجمند در مقالهای که در سال 1396 نوشته است، این چنین از کتاب بادهای افسون یاد میکند: «کتاب بادهای افسون یا همان مقدمهای بر شناخت علوم غریبه در ایران به قلم پرویز براتی که به تازگی به همت نشر چشمه منتشر شده، اثری است که این قسم از علوم را در ایران موضوع خود قرار داده است. البته علوم غریبه مختص به ایران نیست، بلکه در همۀ فرهنگها و آئینها چنین پسزمینهای وجود دارد. نویسندۀ کتاب برای ارائۀ چشماندازی دقیقتر از این موضوع در بخشهایی از کتاب به بررسی جایگاه این علوم در غرب نیز پرداخته است، چرا که معتقد است «پرداختن به سیر علوم غریبه در ایران بدون نیمنگاهی به جایگاه این علوم در غرب، چندان منطقی نیست.»
صادق وفایی در مطلبی که در خبرگزاری مهر منتشر شد در مورد کتاب بادهای افسون این طور مینویسد: «نکتۀ مهمی که پرویز براتی در کتابش به آن اشاره کرده این است که نمیتوانیم در ایران قائل به ادبیات علوم غریبه یعنی مشابه آن چیزی که در غرب ادبیات خفیه مینامند، باشیم. اما او از گفتمان غریب ایرانی حرف میزند. توضیح بیشتر اینکه کتابهایی دربارۀ علوم غریبه داریم اما تا به حال این مساله دستاویز تولید ادبی یا داستانی نبوده است.»
جملاتی از کتاب که شاید انگیزۀ خواندن باشند
«جادوی عام یا جادو در مفهوم کلی انواعی دارد: تردستی به معنای فنی برای نمودن اثری عجیب به حواس انسانها به روش خاص، چه مرموز و چه با روشهای فیزیکی؛ چه بر ذهن اثر گذارد و چه بر چشم و گوش و حواس. » غیبگویی فنی است مرموز برای خبردادن از وقایع گذشته، در جریان، یا آینده عالم ماده که بر غیبگو پنهان است، با دخالت اراده غیبگو. کرامت گذاشتن تاثیری عجیب بر عالم ماده بدون دخالت آن فرد است. معجزه جزء فنون سحرآمیز نیست، زیرا اراده فرد در اثربخشی آنها تاثیری ندارد و توسط عوام به نام جادو شناخته نمیشود. حتی مخالفان پیامبران هم به دلیل معجزات آنها را سحر میخواندند که معجزه بودن آنها را انکار کنند.»
در بخش دیگری از بادهای افسون میخوانید: «از جادو که بگذریم، در جامعههای ایرانی و اسلامی اعتقادات غریب دیگری هم به چشم میخورد که از جادو جداست. برای مثال در مناطق جنوبی ایران برخی بادها را همچون روح و جن میپندارند و باور دارند که این بادها را به دو دسته بادهای زیانکار و بادهای بیزیان تقسیم میکنند. در فرهنگ اسلامی، باد را مشابه جن و همچون او موجودی هوایی میانگاشتند و به دو گروه اجبار و اشرار، یا مومن و کافر طبقهبندی میکردند.»
نویسندۀ کتاب بادهای افسون
پرویز براتی در سال 1356 در آبادان به دنیا آمد و در رشتۀ ادبیات از دانشگاه اصفهان فارغالتحصیل شد. از سال 1380 تاکنون در حوزۀ روزنامهنگاری فعالیت میکند. زمینۀ تخصصی وی، حوزۀ هنرهای تجسمی و معماری است. او از سال 1391 الی 1396، دبیر سرویس هنری روزنامۀ شرق بود. براتی چندین کتاب تالیفی با نشرهای مختلف به چاپ رسانده که از آن جمله میتوان به «کتاب عجایب ایرانی» (1388 – نشر افکار)، «سرگذشت نقاشی در ایران» (1391 – نشر افق) و «بادهای افسون: مقدمهای بر شناخت علوم غریبه در ایران» (نشر چشمه – 1396) اشاره کرد.
وی در سال 1391 پنجمین جایزۀ روزنامهنگاری امید، یادبود دکتر مهدی سمسار را برای فعالیتهایش در حوزۀ هنرهای تجسمی دریافت کرد. در مهر ماه 1393 در برنامۀ جهانی غذا در سازمان ملل متحد از این روزنامهنگار ایرانی برای مبارزه با گرسنگی و حمایت از برنامۀ جهانی غذا تقدیر به عمل آمد.