پرواز در ظلمت / زندگی سیاسی شاپور بختیار

این کتاب خواندنی نقاط تاریک زندگی بختیار را روشن می‌سازد و علاوه بر نثر سلیس و ساده، منتقدان نقطه قوت آن را بی‌طرفانه بودن نویسنده می‌دانند.

نظر خوانندگان درباره‌ کتاب پرواز در ظلمت: زندگانی سیاسی شاپور بختیار چیست؟

حمید تقی‌زاده –از خوانندگان کتاب- نظرش را در صفحه اینستاگرامش شرح داده است: «کتاب بیش‌تر منبع مناسبی جهت آشنایی با شاکله و اهداف اصلی حزب ملی ایران و بعدها حزب مقاومت ملی ایران می‌باشد. با مطالعه این کتاب پی می‌بریم که این حزب توسط مصدق و دکتر فاطمی و آیت‌الله کاشانی روی کار آمد و پس از برکناری مصدق، شاکله اصلی آن یعنی وفاق ملی و دینی با حضور آیت‌الله خمینی و بختیار و مهندس بازرگان ادامه پیدا کرد و در نهایت همین تناقض موجود در اساسنامه حزب ملی و این‌بار بدون حمایت غربی‌ها، در سقوط نظام‌شاهنشاهی و روی کار آمدن ارتجاع سیاه موثر بود. هرچند در ماه‌های آخر اختلاف بین سران حزب ملی با هم بختیار را از آن‌ها جدا کرد. حمید شوکت، نویسنده‌ی کتاب با نگاهی انتقادی به نوشتن کتاب روی آورده که به نظرم باعث شده بسیاری از سوالات ما در باب تاریخ پهلوی دوم پاسخ داده شود.»
نعیم گلایل از دیگر خوانندگان کتاب است که نظرش را چنین عنوان کرده است: «همیشه دوست داشتم از شاپور بختیار بیشتر بدانم. بیشتر از مرغ طوفانی که به قول شوکت در ظلمت به پرواز در آمد و سرانجام کارش قتلی تراژیک و خونین شد.
شاپور بختیار فرزند سردار فاتح از سرداران ایل بختیاری در روزهای منتهی به انقلاب اسلامی ناگهان با یک تصمیم از صف دوستانش در جبهه ملی فاصله گرفت و برای نجات سلطنت مشروطه دست به قماری سترگ زد. او با این تصمیم  در سناریوی تاریخ نقش اولی را عهده دار شد که از نظر عده‌ای قهرمان و از دیدگاه عده‌ای دیگر ضدقهرمان آن بود. بختیار سوای درستی یا نادرستی تصمیمش سرنوشت هیجان‌انگیزی دارد که از هفدهم دی‌ماه با پذیدش نخست‌وزیری شتاب می‌گیرد و میان او با دوستان هم‌رزم قدیمش، از جمله مهدی بازرگان،فاصله می‌اندازد. رفاقتی که شوکت در این کتاب سرآغاز آن را از روزهای پس از کودتای مرداد و نهضت مقاومت ملی با استناد به مصاحبه‌های اختصاصی به زیبایی شرحش می‌دهد. از روزهایی که او با مهدی بازرگان سوار بر تاکسی‌ در خیابان‌های تحت حکومت نظامی اعلامیه ‌های حمایت از مصدق پخش می‌کردند تا روزهای پذیرش نخست وزیری و روایات ناب و کمتر شنیده شده از دیدار با شاه در صاحبقرانیه. از روز فرارش از کاخ نخست‌وزیری تا روز قتلش در پاریس.
کتاب «پرواز در ظلمت» عمدتا به زندگی شاپور بختیار در روزهای جوانی و مبارزات سیاسی در حزب ایران و جبهه ملی می‌پردازد. تمرکز شوکت بر محیط مبارزاتی جبهه ملی با حکومت شاه نور تازه‌ای بر خیل شخصیت‌های ملی مذهبی و از همه مهم‌تر تاثیر آن بر دیدگاه‌های شاپور بختیار می‌اندازد. آخرین نخست‌وزیر مشروطه هر چند دولتی با عمری کوتاه داشت اما سرنوشت پر فراز و نشیبش و البته تصمیمات قهرمانانه‌اش که از خوی ایلیاتی‌اش بر‌می‌خاست عمر حضورش را در تاریخ طولانی کرد. این کتاب علاوه بر بررسی زندگی بختیار، موشکافی مهمی از تاریخ مبارزات نهضت ملی و ریشه‌های تصمیمات عجیب رهبرانش در بزنگاه‌های تاریخ است.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

زندگی سیاسی شاپور بختیار در کتاب چنین شرح داده شده است: «زندگی و احوال سیاسی شاپور بختیار چنان در هاله‌ای از ابهام و پیچیدگی بوده و هست که عموم تلاش‌ها برای کندوکاو شخصیت او و کاری که کرد و آن‌چه می‌خواست به ثمر بنشاند تاکنون بی‌ثمر بوده است. اما ورای همه‌ی ماجراهایی که پیرامون او، عقاید و رفتار و مسلکش مشهود است، عشق بی‌پایانش به سرزمین‌اش است که شاید در پس بسیاری از ناکامی‌هایش در عرصه‌‎ی سیاست، مغفول مانده است. این آخرین نخست‌وزیر برآمده از دل نظام شاهنشاهی و قانون اساسی مشروطه، فرودوفرازهای بسیاری در زندگی‌اش داشت و به دلیل پایبندی بی‌حدی که به ایده‌های سیاسی و منش فکری‌‌اش داشت، خودش را در زمانه‌ای که به راحتی می‌توانست سالیان سال صاحب‌منصب باشد، از همه‌ی مواهب قدرت محروم کرد و طی سال‌های متمادی، زندگی‌اش را علاوه بر زندان در محرومیت مالی و معیشتی نیز گذراند.»
درباره‌ی از بین بردن شاپور بختیار نیز چنین نوشته شده است: «از همان روزهای نخستین روزهای سقوط نظام سلطنت در ایران، تلاش گسترده‌ای که برای از بین بردن بختیار آغاز شده بود، سه ماه بعد با فرمان شیخ صادق خلخالی، حاکم شرع و رئیس دادگاه‌های انقلاب رسمیتی قطعی یافت. خلخالی در مصاحبه‌های مطبوعاتی از بختیار و دوازده تن دیگر از سران و عاملان رژیم پیشین نام برد که در دادگاه‌های انقلاب به اعدام محکوم شده بودند. او این احکام را نشانه‌ی خشم انقلابی توده‌های مسلمان دانست و گفت: «دادگاه‌های انقلاب از الگوهای اسلامی و ایرانی استفاده می‌کنند و الگوهای دادگاه‌های غربی مورد نظر قرار نخواهد گرفت.» خلخالی تاکید کرد که متهمان نام‌برده در کنار شماری دیگر محکوم به اعدام شده‌اند و هر کس، و در هر کجا آنان را از میان بردارد تروریست شناخته نمی‌شود، چرا که مهدورالدم هستند و «هر کجا باشند حکم‌شان همین است.» به گفته‌ی او، هیچ دولتی حق بازداشت عاملان ترور را نداشت، چون آنان حکم دادگاه انقلاب اسلامی را به اجرا در می آوردند. او در توجیه این استدلال فقهی افزود: «از نظر شرعی هرکسی مجرم شناخته شود، غذا دادن به او حرام است و به همین جهت به محض صدور حکم، این گونه افراد را در برابر جوخه اعدام قرار می‌دهیم... در قرآن این مسئله مطرح نیست که حتماً وکیلی باید برای متهم در نظر گرفته شود.» چند روز بعد آیت‌الله خمینی نیز در واکنش به اعتراض نهادهای مدافع حقوق بشر درباره‌ی اعدام‌های بی‌وقفه‌ای که در ایران انجام می‌گرفت به تایید دیدگاه خلخالی پرداخت و گفت:«... ما هر نخست‌وزیری را که در آن زمان نخست وزیر بوده است اگر پیدا کنیم، مثل شریف امامی، مثل بختیار این‌ها محکوم به قتل هستند. بختیار خودش اقرار کرد که به امر من‌قتل‌واقع شد. این‌ها عامل قتل هستند و جمعیت را به قتل‌عام وادار کردند.این‌ها مفسدند، این‌ها فاسدند. ما برای حقوق بشر داریم این کار را انجام می‌دهیم و این جمعیتی که صدا می‌کند این‌ها عامل استعمارند.»

درباره نویسنده کتاب پرواز در ظلمت: زندگانی سیاسی شاپور بختیار

حمید شوکت در سال ١٣٢٧ در تهران متولد شد و ١٣٤٦ در سال به آمریکا رفت. او هنگام شرکت در مبارزاتی که بر ضد جنگ ویتنام شکل گرفته بود به عضویت سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا و کنفدراسیون جهانی درآمد. در سال 1357 و پس از انقلاب و مهاجرت مجدد به اروپا، نخستین کتاب خود را به نام «زمینه‌های گذار به نظام تک‌حزبی در روسیه شوروی» منتشر کرد. از دیگر کتاب‌های نگاشته شده توسط شوکت می‌توان به «در تیررس حادثه (زندگی سیاسی قوام‌السلطنه)» و «میعاد در دوزخ (زندگی سیاسی خلیل ملکی)» اشاره کرد.

برای مشاهده زندگینامه و معرفی آثار تولستوی، نویسنده بزرگ تاریخ روس می توانید به بلاگ بوک لند مراجعه کرده یا از محصولات مرتبط دیگر در صفحه خرید کتاب تاریخی نیز بازدید فرمایید.