اسطوره های ایرانی

نویسندۀ اثر، وستا سرخوش کرتیس، در یادداشتی چند خطی اعتراف کرده است که هدفش از تدوین این کتاب ارائۀ دیدگاهی کامل و تفصیلی از کلیۀ اسطوره‌های شناخته‌شدۀ ایرانی نبوده است. انتخاب او از میان افسانه‌های پرشمار در این زمینه، کاملاً ذهنی و شخصی بوده و هدفش نیز نشان‌دادن اهمیت و استمرار اسطوره‌های ایرانی از دوران باستان تا دوران اسلامی است.

اسطوره‌های ایرانی، قصه‌ها و داستان‌هایی کهن هستند که موجوداتی خارق‌العاده یا ماوراءالطبیعی را شامل می‌شوند. این اسطوره‌ها که از گذشتۀ افسانه‌ای ایران بر جای مانده‌اند، دیدگاه‌های جامعه‌ای را منعکس می‌کنند که در آغاز به آن تعلق داشته‌اند. آن‌ها بازتاب استمرار یک سنت قدیمی در فرهنگ و زبان این ناحیۀ جغرافیایی پهناورند که در فراسوی مرزهای ایران کنونی نیز گسترش یافته است.

کتاب اسطوره‌های ایرانی بیشتر بر تقابل بین خیر و شر، پیروزی خدایان، استثمار قهرمانان و موجودات خارق‌العاده متمرکز است. دکتر کورتیس از منابعی چون اوستا، شاهنامه و ... استفاده می‌کند تا افسانه‌های تکان‌دهندۀ ایران باستان را برای خوانندگان امروزی بازگو کند. احتمالاً یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های اسطوره‌های ایرانی، بر جای ماندن آن در ادبیات و زبان معاصر فارسی است. بنابراین، با انبوهی از منابع مواجهیم که چندین هزاره را تحت پوشش قرار می‌دهند و اسطوره‌ها را با تاریخ و باستان‌شناسی ایران در پیوندی تنگاتنگ قرار می‌دهند.

نظر خوانندگان در سراسر دنیا، دربارۀ کتاب اسطوره‌های ایرانی چیست؟

Lavendar در سایت آمازون دربارۀ کتاب چنین نوشته است: «این کتاب مختصر و قابل‌فهم است. خوانندگان به‌راحتی می‌توانند ایده‌های اصلی و طرح‌های اساسی اسطوره‌های ایرانی را دریافت کنند. همچنین پیش‌زمینه‌ای اساسی برای درک معنایی که فرهنگ و هنر ایرانی منتقل می‌کند، در اختیار ما قرار می‌دهد.»

از مخاطبان دیگر این سایت نیز نظر خود را چنین بیان داشته است: «یکی از رویکردهای مطالعۀ فرهنگ، خواندن اسطوره‌های آن فرهنگ است. این مهم است که ما آمریکایی‌ها فرهنگ و ذهنیت مردم خاورمیانه را برای ارزیابی بهتر جنگ کنونی علیه تروریسم درک کنیم و کورکورانه از ایده‌های ارائه‌شده توسط رسانه‌ها پیروی نکنیم.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزۀ خواندن باشند

در بخشی از این کتاب می‌خوانید: «هنگامی‌که دیو قحطی در آستانۀ پیروزی قرار می‌گیرد، تشتر از دریای فراخکرت می‌گریزد و  از اینکه مردم به درستی او را ستایش نمی‌کنند زبان به شکوه می‌گشاید که: اگر مردم در نماز از من نام برده بستایند، چنان‌که از ایزدان دیگر نام برده می‌ستایند، (این‌چنین) من قوّت ده اسب، قوّت ده شتر، قوّت ده گاو، قوّت ده کوه، قوّت ده آب قابل کشتیرانی خواهم گرفت (یشت 8، 24).
هنگامی‌که سرانجام خود زردشت یک قربانی به پیشگاه تیشتر تقدیم می‌کند، این خدا بار دیگر به صورت یک اسب سفید وارد می‌شود تا با دشمن خود روبه‌رو شود. بار دیگر آن دو با هم درمی‌آویزند...
خدای باران‌ها موفق می‌شود دشت‌های سراسر جهان را سیراب سازد، و بخاری که از دریا برمی‌خیزد، با نیروی باد، به شکل ابرها به پیش حرکت می‌کند. چهارمین ماه تقویم ایرانی به نام خدای تیشتر، تیر نامیده می‌شود، و جشن تیرگان در گرامیداشت جشن باران بود.»

و در بخشی دیگر:
«آتَر (آتش) در آئین زردشت، فرزند اهوره‌مزدا، سرور بزرگ، است. مردم می‌بایست گوشت را به‌عنوان قربانی به آتش تقدیم کنند، و در همان حال دسته‌ای از گیاه مقدس برسُم را در دست داشته باشند. هر خانه‌ای می‌بایست محلی برای قربانی کردن داشته باشد و نیایش‌گزاران در مقابل آن بتوانند بگویند:
... ای آتش، فرزند اهوره‌مزدا، تو شایستۀ آن هستی که برایت قربانی و به درگاهت نیایش کنند؛ باشد که قربانی و ستایش مردم را در خانۀ آن‌ها بپذیری (آتش نیایش 7).»

درباره نویسندۀ کتاب اسطوره‌های ایرانی

وستا سرخوش کرتیس متولد 1951 در تهران است. او کارشناسی ارشد خود را در رشتۀ باستان‌شناسی خاور نزدیک و زبان‌های ایرانی باستان از دانشگاه گوتینگن و دکترای خود را در رشتۀ هنر اشکانی از دانشگاه کالج لندن اخذ کرد. وستا سرخوش متصدی سکه‌های خاورمیانه در موزۀ بریتانیا است. او مدیر پروژۀ بین‌المللی سکۀ پارتی، سردبیر مشترک سری SNP و مدیر افتخاری انستیتوی مطالعات انگلیس است. او با جان کرتیس، مدیر عامل بنیاد میراث ایران، ازدواج کرده است. کرتیس چهار بار در پنل‌های تخصصیIn Our Time  شرکت کرده و یکی از اعضای کمیتۀ علمی بنیاد میراث ایران (IHF) است.

از دیگر آثار کرتیس می‌توان به کتاب‌هایی چون Persian Love Poetry، The Sasanian Era، The Age of the Parthians، The Rise of Islam و ... اشاره کرد.