شیاطین/ جن زدگان

 کتاب شیاطین (جن‌زدگان) یک اثر تمثیلی درباره پیامدهای نیهیلیسم یا پوچ‌گرایی است که در دهه 1860 میلادی در روسیه رایج بود. پس از انقلاب صنعتی، روسیه از نظر اقتصادی و اجتماعی دچار تحولات زیادی شده بود. داستایفسکی این تحولات و تاثیرات فاجعه‌بار آن را در رمان شیاطین (جن‌زدگان) به تصویر کشیده است. این کتاب داستان انقلابیون روسیه است که برای سرنگون کردن حکومت روسیه، از هیچ جنایتی رویگردان نیستند و به‌سادگی از آن‌ها سوءاستفاده می‌شود. داستان توسط یکی از شخصیت‌های نه‌چندان شاخص به نام استپان ترافیمویچ ورخاوینسکی روایت می‌شود. داستایفسکی می‌گوید: «هرگز هیچ‌یک از آثارم تا این اندازه باعث درد و رنج من نشده است. در این کتاب دو مسئله اساسی به چشم می‌خورد؛ ارتباط این دو مسئله تا پایان کتاب چندان روشن و آشکار نمی‌شود. یکی مسئله‌ای شاعرانه است که در وجود یکی از قهرمانان اصلی کتاب به نام استاوروگین تجسم می‌یابد و دیگری مسئله‌ای کاملاً سیاسی است که همان توطئه نیهیلیست‌ها باشد.» او این کتاب را در دوران اوج شهرت خود نوشت؛ پس از «ابله» و پیش از «برادران کارامازوف».

نظر خوانندگان در سراسر دنیا درباره کتاب شیاطین (جن‌زدگان) چیست؟

آندره ژید نویسنده شهیر فرانسوی، در وصف این اثر می‌گوید: «این کتاب شگفت‌انگیز به عقیده‌ من، بزرگ‌ترین رمان تاریخ است.»

سایت Barnes & Noble نیز این کتاب را با یک جمله ستایش کرده است: «این رمان، به عنوان بزرگ‌ترین رمان سیاسی تاریخ در نظر گرفته می‌شود.»

علی مقیمی نقدنویس، بر این باور است که این اثر داستایفسکی چیزی فراتر از داستان صرف و درواقع نماینده مکتب‌های فکری رایج است: «شاید بتوان گفت در رمان شیاطین (جن‌زدگان) بسیاری از شخصیت‌های داستان نمادی از یک گونه مکتب فکری معاصر داستایفسکی بوده‌اند که داستایفسکی، با تاکید بر تعصبش بر روح روسیه و اهل آن، تک‌تک این مکتب‌های فکری (شخصیت‌های داستان، شیاطین کوچک) را به‌مرور مردود و محکوم به شکست می‌داند. مکتب‌های فکری مانند رادیکالیسم، نهیلیسم و توتالیتاریسم. داستایفسکی در طول زندگی پربار خود رمان‌های بسیار زیادی نوشته است که برای فهم چگونگی روند به چالش کشیدن ارزش‌های زندگی توسط نویسنده، خواندن تک‌تک این آثار مفید است؛ مخصوصاً کتاب‌های «همزاد»، «یادداشت‌های زیرزمینی»، «خاطرات خانه مردگان» و «قمارباز».»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

در بخشی از رمان می‎‌خوانیم: «به صراحت بگویم که ستپان پیوسته میان ما نقشی خاص، و می‌شود گفت اجتماعی و سیاسی، ایفا می‌کرد و با چنان سودایی به این نقش دل بسته بود که گمان می‌کنم بی‌آن نمی‌توانست زنده بماند. چه‌بسا که این حال او به علت عادت بوده باشد، یا بهتر است بگویم نتیجه تمایلی والا و پیوسته، یادگار کودکی، به این‌که در اطراف رفتار غیرتمندانه سیاسی خود در جامعه، رؤیاهایی شیرین ببافد. مثلاً علاقه عجیبی داشت به این که خود را تحت تعقیب یا به اصطلاح در تبعید بشمارد. همین دو واژه ناچیز نوعی هاله اعتبار با خود دارد که او را، از همان آغاز و برای همیشه فریفته و بعدها، با گذشت سال‌ها، ارج او را در چشم خود پیوسته بالا برده بود. به‌طوری که عاقبت، خود را بر پیکره پایه‌ای رفیع می‌پنداشت و این برای طبع خودپسندش بسیار خوشایند بود. در یک داستان طنزآمیز انگلیسی قرن گذشته، شخصی به نام گالیور که از سرزمین لی‌لی پوت‌ها، (که آدمک‌هایی نیم وجبی بودند) بازمی‌گردد، به قدری عادت کرده است که خود را میان ایشان غول بشمارد که در خیابان‌های لندن نیز بی‌اختیار فریاد می‌زند و رهگذران و درشکه‌چیان را برحذر می‌دارد که عقب بروند و مواظب باشند که زیر پای او له نشوند، زیرا خیال می‌کند که همچنان غول‌قامت است و دیگران خردبالا. مردم به او می‌خندند و دشنامش می‌دهند و سورچیان درشت‌خو، خواب بزرگی را با شلاق از سرش می‌پرانند. اما آیا گالیور سزاوار این رفتار بود؟ عادت چه کارها که نمی‌کند!»

درباره نویسنده کتاب شیاطین

فئودور میخائلوویچ داستایفسکی نویسنده مشهور روس، در سال 1821 دیده به جهان گشود. اغلب آثار داستایفسکی بر محور بررسی ویژگی‌های روانشناختی شخصیت‌های داستان نوشته شده است. کتاب‌های او پیرامون مردم سرگشته و عصیان‌زده و روان‌پریش است. ویژگی دیگر آثار داستایفسکی مثلث عشقی و روابط عاطفی پیچیده بین شخصیت‌ها است. داستایوسکی به دلیل اعتیاد به قمار، زندگی خود را باخت و برای گذران زندگی مدتی گدایی می‌کرد. با این حال شخصیت پیچیده و آثار ماندگار و اثرگذار، او را به بزرگ‌ترین نویسنده در حوزه روانشناسی بدل کرد. روانشناسان معتقدند که آثار داستایفسکی از تأثیرگذارترین کتاب‌ها در ادبیات روانشناسی هستند.

او به جرم شرکت در جلسات آزاداندیشی محاکمه شد و تا پای چوبه دار رفت، اما مورد بخشش قرار گرفت. داستایفسکی در نگارش آثار خود تا حد زیادی تحت تأثیر فیلسوفان و نویسندگان هم‌عصر خود بود. در عین حال نویسندگان زیادی از جمله چخوف و ژان‌پل سارتر هم او را الگوی خود قرار دادند. آثار داستایفسکی به بیش از 170 زبان در سراسر دنیا ترجمه شده است.

سروش حبیبی مترجم معاصر ایرانی، تاکنون ده‌ها عنوان کتاب از زبان‌های فرانسه، روسی، آلمانی و انگلیسی به فارسی ترجمه کرده ‌است. فارسی‌زبانان به واسطه ترجمه‌های او با نویسندگانی چون رومن گاری، آلخو کارپانتیه و الیاس کانتی آشنا شده‌اند. «گل‌های معرفت» اثر اریک امانوئل اشمیت، «ژرمینال» نوشت امیل زولا و «زمین انسان‌ها» اثر آنتوان دو سنت اگزوپری از دیگر آثار حبیبی هستند.

برای مشاهده آثار دیگر در این حوزه می‌توانید از دسته بندی کتاب تاریخی بازدید فرمایید.