«گرگ بیابان» اثر شناختهشدهی نویسندهی سوئیسی-آلمانی، هرمان هسه است. اثری که ویژگیهای ملموس اتوبیوگرافی و روانکاوی را باهم دارد. «گرگ بیابان» که نگاهی انتقادی به تزویرهای جامعه روشنفکری آن دوره دارد، یک کیفرخواست و خودآزمایی برای نویسنده است. اثری که بیش از پیش با جهان شخصی خود هرمان هسته نزدیکی داشته و قصد داشته تا گرگ وحشی درون خویش را بیرون کشیده و دوباره با آن آشتی کند.
هری هالر شخصیت اصلی این رمان، مردی غمگین و تنهاست و یادداشتهایی دربارهی خودش مینویسد؛ او که از عناصر روانشناسی در کنار داستانسرایی استفاده کرده، توانسته اثری قابلتامل خلق کند. زمانی که دو نیمهی وجود این شخصیت که یکی عقلانی و رویهی دیگرش بدوی و وحشیست با یکدیگر آشتی داده میشوند، او با زنی به نام هرمین نیز آَشنا شده و زندگیاش مسیر تغییر را پیش میگیرد.
اندیشه و آثار هرمان هسه خالی از فلسفه نیست زیرا او دغدغهی اصالت وجودی انسان را داشته است. یکی از کسانی که گرگ بیابان را خوانده در اینباره نوشته است:
«این کتاب در واقع نسخه مدرن "سیذارتا"ست. زندگی شخصیت اصلی داستان (هالر) با دنیای تخیل و رویا گره خورده. در کل، این کتاب نقدی است بر دنیای جامعه مدرن. وجوه فلسفی اگزیستانسیال و روانشناختی (متاثر از یونگ) در آن مشهود است. تا حد زیادی زندگی شخصی هرمان هسه در شخصیت هالر متبلور شده. فصل دهم به تشریح و تحلیل کتاب میپردازد.»
طبقهی اجتماعی در شکلگیری رفتار و بینش ما نسبت به جامعه مهمترین تاثیر را میگذارد، هنری هالر شخصیت اصلی گرگ بیابان نیز از این منظر جهان داستانی این رمان را پیش میبرد. یکی دیگر از کسانی که این اثر را مطالعه کرده نوشته است:
«درواقع هری هالر روشنفکری است که با مسئله خودکشی دستوپنجه نرم میکند، او روشنفکری است که از سبک زندگی بورژوازی متنفر است اما مجبور است در آن زندگی کند. او از مهمانیهای ظاهرگرایانه بدش میآید اما زندگی شخصی خودش هم چنگی به دل نمیزند. گاه آرزو میکند میتوانست کمی به اتاق پر از کتاب و شلوغ خودش نظمی به شکل زندگی اعضای طبقه متوسط دهد، برای همین به شیوه زندگی طبقه متوسط و رفتار مبادی آداب آنها نیز حسودی میکند. هسه این کتاب را در دورانی نوشت که عمیقا دچار بحران روحی بخاطر از دست دادن عشقش بود، و بعدها بر این عقیده بود که کتاب گرگ بیابان درست مورد خوانش مخاطبان قرار نگرفته. مسئله خودکشی در تمام صفحات کتاب به چشم میخورد. جملات ناب و غیرکلیشهای در کتاب وجود دارد که خیلی به درد زندگی امروز ما میخورد. کتاب را توصیه میکنم.»
هرمان هسه در دیگر آثارش نیز به مفاهیم فلسفی پرداخته است. نثر ویژهی او و جهانی که با مخاطب در میان میگذارد، برای بسیارانی دریچهای را برای مطالعهی آثار عمیق باز کرده است، همانطور که در جایی از گرگ بیابان میخوانیم:
«ناگهان همان تفکرات پیشین را به ذهن آوردم. اثری طلاییرنگ و روشناییبخش که ناگهان بهسرعت دور و از دسترس خارج میشد. بهشدت میلرزیدم. در دنیای تخیل آن اثر را جستوجو کردم و به راه رفتن ادامه دادم. در اشتیاق یافتن دری که مرا به تماشاخانه جادویی ببرد که تنها دیوانگان اجازه ورود داشتند، میسوختم. به محوطه بازار رسیدم که از جنبه سرگرمیهای شبانه، نقصی در آن نبود. در هر چند گام، روی تختهای آویخته بر سیم، نوشتهای برای جلب نظر حاضران به چشم میخورد: ارکستر بانوان، رنگارنگ، سینما، سالن رقص. ولی من آن سرگرمیها را دوست نداشتم. آنها متعلق به «همگان» و ویژه افراد عادی بود که به طور گروهی به آن اماکن وارد میشدند. در عینحال، مشاهده آن مناظر، از میزان اندوه و ناراحتی من میکاست. پیامی از دنیای دیگر، اندکی مرا تکان میداد. چند واژه رنگین نورانی و رقصان، با روح من بازی و با همنواییهای پنهان آن همآوازی میکرد. بله، باز هم نشانههایی از آن اثر زرین، ظاهر میشد.»
درگیری روانی شخصیت اصلی داستان مخاطب را با خود همراه میکند و قضاوتی که از وضعیت او شکل میگیرد نیز به فهمی تازه از انسان کمک میکند، در جایی دیگر از گرگ بیابان میخوانیم:
«تعمداً به آدمهای عادی با نظر تحقیر نگاه میکرد و مفتخر بود که به آن گروه تعلق ندارد. با وجود این، زندگیاش از بسیاری جنبهها کاملاً عادی بود. پول در بانک داشت و به نزدیکان فقیرش کمک میکرد. محترمانه و طوری که جلبتوجه نکند لباس میپوشید. ناگفته نماند که قیدوبند خاصی در این مورد نداشت.»
هرمان هسه در سال 1887 به دنیا آمد. او به دلیل شرایط پدر و مادرش با فلسفه هند آشنا شد و به آن علاقه پیدا کرد. هسه که در خلوتش نقاشی میکرد و به باغبانی میپرداخت، هرگز از طبیعت جدا نشد و در آثارش نیز میتوان زیستن در کنار طبیعت را دریافت.
آثار زیادی از هرمان هسه به فارسی ترجمه شدهاند، از میان آنها میتوان به«گرترود»، «دمیان»، «سفر به شرق» و «سیذارتا» اشاره کرد. او در زندگیاش بحران روحی عمیقی را تجربه کرد. هرمان هسه سرآخر در 9 اوت 1962 در تسین سوئیس درگذشت.
نظر یکی از نشریات مشهور و معتبر راجع به رمان گرگ بیابان را با هم بخوانیم:
اگر اولین باری است که از بوکلند خرید میکنید، میتوانید کتاب گرگ بیابان را با 25 درصد تخفیف تهیه کنید. برای آشنایی با شیوه خرید آنلاین کتاب میتوانید راهنمای خرید را مطالعه کنید.
اگر به ادبیات داستانی علاقهمندید، به صفحه خرید رمان هم سری بزنید.