خنده سرخ

«خندۀ سرخ» مانند دیگر آثار آندری‌یف، فضایی «اکسپرسیونیستی» و نمادین دارد. این کتاب تحت‌تاثیر جنگ روسیه و ژاپن و شکست روسیه از این کشور نوشته شد. «خندۀ سرخ» درواقع ریشخندی است هولناک و تندوتیز نسبت به جنگ و وقایع آن. شخصیت اول این رمان سربازی است که روایت حیرت‌برانگیز خود را از فجایعی جنگی که در آن حضور پیدا کرده است، بازگو می‌کند. روایت او از جنون و خستگی غیرقابل تصور سربازان می‌گوید، از پزشکانی می‌گوید که خودکشی می‌کنند، آن‌هم فقط به این علت که دیگر تحمل درد کشیدن سربازان لاعلاج را ندارند، از جنونی می‌گوید که گویا گریبان‌گیر همۀ شخصیت‌های رمان می‌شود؛ از سربازان و فرمانده‌ها، تا راویان جنگ و مادران شهیدان جنگی. عنوان استعاریِ خنده سرخ نیز نمادی از بدن‌های زخمی و شرحه‌شرحه شدۀ سربازان در میدان جنگ است.

نظر خوانندگان در سراسر دنیا، درباره کتاب خندۀ سرخ چیست؟

یکی از پرشورترین توصیفات از این کتاب، متعلق به کاربری از سایت «گودریدز» است: «تجسم تابلوی پیروزی مرگ پیتر بروگل در قالب کلمات؛ و یک تور اکسپرسیونیستی برای انتقال جنون جنگ. خنده سرخ واجد نوعی ترس درونی و هردم فزاینده است. ترس از مواجهه با گرایش‌های شرورانه و ظلمانی در بلوای جنگ. در این شرایط هر کسی به یک نسبت سهم خودش را در تولید شرارت ایفا می‌نماید و حتی طبیعت چیزی دوستانه و مهرآمیز پیشکش نمی‌کند. آندری‌یف گرد مرگ در فضا پاشیده است. این کتاب مملو از دیوانگان است. هر کدام، از جمله دو راوی، مدت‌هاست که آخرین فروغ از چشمانشان رخت بسته و در مهی سرخ، کوری عصاکش کور دگر در حرکت‌اند. دعوتید به تماشای دوزخ. از گشت‌وگذار لذت ببرید.»

یکی دیگر از نظرات جالب توجه خوانندگان کتاب «خندۀ سرخ» در سایت «گودریدز» بدین شرح است: «خنده سرخ اثری است از دنیای ادبی روان‌رنجور آندری‌یف، او علاقه‌ای به همه انواع زشتی‌ها و نابهنجاری‌ها، به ضعف عقل و قدرت تخریب و مرگ داشت. در این کتابِ ضدنظامی‌گری نیز وحشت‌های جنگ را که به جنون و مرگ ختم می‌شود به تصویر کشیده است. دو کلمه آغازین کتاب «جنون و وحشت» موضوع کتاب را به خوبی بیان می‌کند. سرتاسر کتاب با جنون، وحشت و مرگ انسان‌ها در اثر جنگ درآمیخته است.»

جملاتی از کتاب که شاید انگیزه خواندن باشند

‏«خندۀ سرخ» با این پاراگراف حراس‌انگیز و بسیار احساسی از شروع جنگ، جنون و شرایط محیطی جنگ شروع می‌شود: «جنون ‏و ‏وحشت...
اولین‏بار ‏وقتی ‏در ‏آن ‏جادة ‏کذایی ‏می‏رفتیم، ‏احساسش ‏کردم.‏ ده ‏ساعت‏ مداوم‏ پیاده‏روی،‏ بدون ‏هیچ ‏توقف‏ و ‏حتی‏ کاهش ‏سرعتی،‏ بی‏این‏که ‏حتی ‏افتاده‏هامان‏ را ‏بلند‏ کنیم.‏ آنها ‏را‏ برای ‏همان ‏دشمنی جا ‏می‏گذاشتیم ‏که ‏بی‏وقفه‏ پشت ‏سر ‏ما‏ می‏آمد ‏و ‏بعد ‏از ‏سه‏چهار‏ ساعت ‏پا‏ روی ‏ردپای‏ ما‏ می‏نهاد.‏ جهنم ‏گرما‏ بود.‏ نمی‏دانم‏ چند درجه‏... چهل، ‏پنجاه ‏یا‏ حتی ‏بیشتر‏.. .‏فقط ‏می‏دانم ‏که‏ تمامی ‏نداشت ‏و ‏تا‏ سر حد ‏یأس ‏عمیق ‏و ‏یکنواخت‏ و ‏جانکاه ‏بود.‏ خورشید ‏چنانی ‏عظیم‏ و‏ آتشین ‏و ‏وحشت‏انگیز‏ بود‏ که ‏گویی ‏زمین‏ داشت ‏با ‏سرعت ‏تمام‏ به ‏آن ‏نزدیک ‏و نزدیکتر ‏می‏شد ‏و ‏به‏‌زودی‏ در ‏آتش ‏بیرحمش ‏از‏ میان‏ می‏رفت.‏ چشم،‏ چیزی ‏نمی‏دید.‏ مردمک‌ها ‏کوچک ‏و ‏تنگ ‏‏شده، ‏به‏ اندازة دانه‏ خشخاشی ‏درآمده‏ بود‏ و ‏پشت ‏پلک‌ها‏ بیهوده‏ دنبال ‏سایه‏ای‏ می‏گشت.‏ خورشید ‏از ‏پلک‌های ‏نازک‏ نفوذ ‏می‏کرد‏ و‏ مثل ‏نور ‏خون‏آلودی‏ به‏ مغز‏ رنجور‏ آدم ‏می‏ریخت. ‏شاید‏ اتفاقا ‏این‌طور ‏بهتر ‏بود ‏و ‏خود ‏من ‏مدتی‏ طولانی‏ که ‏به ‏چندین ‏ساعت ‏هم‏ رسید،‏ با‏ چشم‏ بسته ‏راه ‏رفتم ‏و ‏فقط‏ گوشم‏ حرکت ‏جمعیت‏ اطرافم ‏را ‏می‏پایید؛‏ ضربات ‏سنگین ‏و ‏ناهموار‏ پای ‏اسب ‏و ‏انسان، ‏سایش ‏چرخ‌های ‏آهنینی‏ که‏ خرده‏‌سنگ‌های ‏راه ‏را‏ هموار ‏می‏کرد،‏ خس‏خس ‏نفس‌های‏ سنگین ‏و‏ منقطع ‏و صدای‏ خشک‏ لب‌هایی ‏ترک ‏خورده‏.‏ حرفی ‏اما‏ به‏ گوشم‏ نمی‏رسید.‏ همه ‏در ‏خاموشی‏ محض‏ بودند،‏ گویی ‏قشون‏ لال‌ها ‏در ‏حرکت ‏باشد. ‏وقتی ‏کسی‏ می‏افتاد،‏ صدایی ‏از ‏او ‏برنمی‏خاست ‏و ‏دیگرانی ‏که‏ به‏ وی ‏می‏خوردند،‏ به‏نوبةخود‏ می‏افتادند ‏و‏ خاموش ‏برمی‏خاستند ‏و ‏بی‏این‏که ‏نگاهی ‏به ‏پشت‏سر‏ کنند، ‏باز‏ مسیر‏ خویش ‏را‏ پی‏ می‏گرفتند؛ ‏گویی ‏که ‏این‏ قشون ‏لال،‏ کر‏ و‏ کور ‏هم ‏بودند.

درباره نویسندۀ کتاب خندۀ سرخ

«لیانید آندری‌یف» داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس ممتاز کشور روسیه و از بنیانگذاران مکتب ادبی اکسپرسیونیسم در ادبیات روسیه بود. این نویسندۀ بی‌همتا را «پدر اکسپرسیونیسم» نامیده بودند و او را استاد مسلّم ترکیب فضاهای رئالیستی، ناتورالیستی و اکسپریسونیستی می‌دانستند. از جمله دیگر آثار مهم لیانید آندری‌یف می‌توان از رمان‌های «یادداشت‌های شیطان» و «یادداشت‌های اینجانب» و همچنین نمایشنامۀ «انسان/ فرمانروای گرسنگان» نام برد.